De Wegenwet is uitsluitend van toepassing op openbare wegen. Maar voordat kan worden beoordeeld of een weg openbaar is, moet eerst worden bezien of er sprake van een ‘weg’ in de zin van de Wegenwet. Advocaat Jeroen Niederer bespreekt een recente uitspraak (juni 2021) van de Raad van State in zijn artikel van 22 juli 2021 over de Wegenwet.
Hieronder leest u het oudere artikel van mr. W. Leistra uit het jaar 2013.
De Wegenwet is van toepassing op openbare wegen, maar wanneer is een weg openbaar? Bij uitspraak van 26 augustus 2013 heeft de Rechtbank Amsterdam de bekende criteria uiteengezet.
Openbare weg in de zin van de Wegenwet
Artikel 1 van de Wegenwet bepaalt dat die wet uitsluitend van toepassing is op openbare wegen. Deze definitie bestaat uit twee elementen. In mijn andere artikel over deze rechtbankuitspraak heb ik toegelicht wanneer een weg een ‘weg’ is in de zin van de Wegenwet. Dit artikel behandelt de openbaarheid van de weg.
De Wegenwet regelt in artikel 4 duidelijk wanneer een weg een openbare weg is. Een weg is openbaar:
I. wanneer deze gedurende dertig achtereenvolgende jaren (na 1902) voor een ieder toegankelijk is geweest;
II wanneer deze gedurende tien achtereenvolgende jaren (na 1902) voor een ieder toegankelijk is geweest en tevens is onderhouden door rijk/provincie/gemeente/waterschap;
III. wanneer de rechthebbende aan de weg de bestemming van openbare weg heeft gegeven.
Openbare weg is voor een ieder toegankelijk
Een weg is voor een ieder toegankelijk indien er sprake is van vrije toegankelijkheid van de weg. Van vrije toegankelijkheid is sprake indien de eigenaar van de grond waarop de weg is gelegen het gebruik van de weg door het publiek heeft toegelaten. Dit is bijvoorbeeld niet het geval wanneer de eigenaar de weg feitelijk afsluit met een hek. Om openbaarheid te voorkomen hoeft de eigenaar van de weg deze niet geheel af te sluiten. De eigenaar kan ook kenbaar maken dat de weg ‘slechts ter bede voor een ieder toegankelijk is’ als bedoeld in artikel 4 lid 2 Wegenwet. Dit kenbaar maken kan door het plaatsen van borden met teksten als ‘eigen weg’ of ‘particuliere weg’.
Let op het stellen van voorwaarden aan de toegankelijkheid, zoals ‘verboden toegang tussen zonsondergang en zonsopkomst’ maakt volgens de Afdeling niet dat de weg slechts ter bede toegankelijk is.
Een bord met de tekst ‘eigen weg’ kan dus voorkomen dat een weg openbaar wordt. Is een weg eenmaal openbaar geworden dan zorgt een later geplaatst bord met de tekst ‘eigen weg’ er niet meer voor dat deze openbaarheid alsnog ongedaan wordt gemaakt. Het bord is dan dus te laat om doel te treffen.
Onderhoud weg
De verjaringstermijn waarin een voor een ieder toegankelijke weg openbaar wordt, wordt verkort van dertig naar tien jaren indien de weg gedurende deze periode door het rijk, de provincie, de gemeente of het waterschap is onderhouden.
Om te spreken van onderhoud gedurende tien jaren is niet nodig dat er structureel daadwerkelijk onderhoud aan de weg is verricht. Voor ‘onderhoud’ is voldoende dat een weg is opgenomen in een gemeentelijk onderhoudssysteem op grond waarvan de gemeente daadwerkelijk controles verricht.
Bewijslast openbaarheid van een weg
Uit vaste rechtspraak van de Afdeling, bijvoorbeeld de uitspraak van 13 februari 2008, volgt dat degene die zich in een bestuursrechtelijke procedure beroept op de openbaarheid van een weg, die openbaarheid aannemelijk moet maken. Let op: in een civiele procedure kan dit afhankelijk van de ingestelde vorderingen anders zijn.
Bestemming van openbare weg
De eigenaar van een weg kan aan die weg de bestemming openbare weg geven. Indien dit is gebeurd voor 1932 dan is de weg daarmee openbaar geworden. Na 1932 is de medewerking vereist van de raad van de gemeente(n) waarbinnen de weg is gelegen. De eigenaar van de weg kan aan de gemeenteraad een verzoek doen tot medewerking aan de bestemming tot openbare weg.
Wegenwet van toepassing bij openbare weg
Het openbaar worden van een weg is niet zonder gevolgen. Door het openbaar worden van een weg is de Wegenwet op die weg van toepassing. Dit heeft onder meer als gevolg dat de gemeente in beginsel ervoor moet zorgen dat de weg in goede staat moet blijven verkeren en dus feitelijke openbaar moet blijven en voldoende moet worden onderhouden. Verder heeft de eigenaar van een openbare weg alle verkeer over de weg te dulden voor zover dit niet door de aard van de weg (bijv. een voetpad) of wetgeving (bijv. ´verboden voor motorvoertuigen´) wordt beperkt.
De gevolgen van het openbaar worden van een weg kunnen verder strekken dan de Wegenwet alleen. In de uitspraak van 26 augustus 2013 van de Rechtbank Amsterdam werd een weg als oriëntatiepunt voor rooilijnen als bedoeld in de lokale bouwverordening beschouwd, omdat het een openbare weg in de zin van de Wegenwet betrof.
Artikel 4 van de Wegenwet
Kortom of een weg openbaar is in de zin van de Wegenwet volgt uit artikel 4 van de Wegenwet. Een weg is openbaar door toegankelijkheid voor een ieder gedurende dertig jaren of tien jaren + onderhoud. Een eigenaar kan een weg ook bestemmen tot openbare weg, maar daartoe is tegenwoordig wel de medewerking van de gemeenteraad vereist.
De auteur van dit artikel mr. W. Leistra, is sinds 1 april 2016 niet meer werkzaam bij Dirkzwager Advocaten. Neem voor vragen over de Wegenwet contact op met Jeroen Niederer.
