Aandachtspunten bij het opnemen van algemene voorwaarden in het internationale rechtsverkeer

Elke dag worden wereldwijd talloze koopovereenkomsten gesloten tussen partijen uit verschillende landen. Om de bij dergelijke koopovereenkomsten geldende regels te harmoniseren, hebben vele landen zich aangesloten bij het zogeheten Weens Koopverdrag (CISG); op dit moment zijn dat 84 landen, van Albanië tot Zambia. Nederland en Duitsland zijn ook deelnemende landen. Als een Nederlandse onderneming derhalve een product verkoopt aan een Duitse onderneming, is het Weens Koopverdrag van toepassing op deze koopovereenkomst, tenzij dit op grond van rechtsgeldig opgenomen algemene voorwaarden is uitgesloten. In de praktijk blijkt echter vaak dat het opnemen van de algemene voorwaarden misgaat, waardoor deze uiteindelijk niet van toepassing zijn. Waarop moet worden gelet?

Het opnemen van algemene voorwaarden moet aan de hand van de regels van het Weens Koopverdrag worden beoordeeld, ook als dit in de algemene voorwaarden is uitgesloten. Er moet rekening mee worden gehouden dat het Weens Koopverdrag hogere eisen stelt aan het rechtsgeldig opnemen van algemene voorwaarden dan de nationale wetgeving, zoals het Duitse of Nederlandse recht. De achtergrond hiervan is dat internationaal handelende kooplieden meer bescherming verdienen omdat de wetten en handelsgebruiken wereldwijd sterk van elkaar kunnen afwijken en daarom de verwachtingen van de contactpartijen verschillend kunnen zijn; de gebruiker kan dan ook niet veronderstellen dat de ontvanger uitgaat van dezelfde juridische grondslag als hijzelf.

In principe moet volgens het Weens Koopverdrag door interpretatie worden vastgesteld of de aanbieder wil dat de algemene voorwaarden deel uitmaken van de offerte, waarbij het objectieve begripsvermogen van de ontvanger in overweging moet worden genomen en rekening moet worden gehouden met gewoontes en gebruiken. Bovendien wordt geëist dat de wederpartij de tekst met de offerte van de verklaring wordt toegezonden of deze anderszins toegankelijk wordt gemaakt. Het is niet voldoende dat de wederpartij in redelijkheid kennis kan hebben genomen van de overeenkomst, bijvoorbeeld door navraag te doen over de inhoud van de desbetreffende algemene voorwaarden. Een terbeschikkingstelling op internet kan onder omstandigheden voldoende zijn, maar lang niet altijd. Er hoeven bijvoorbeeld geen algemene voorwaarden te worden toegezonden als de wederpartij reeds bekend is met de algemene voorwaarden van de overeenkomst, bijvoorbeeld omdat de algemene voorwaarden al bij eerdere zakelijke transacties tussen de partijen zijn toegepast. Het is in dit verband belangrijk om er ook op te letten dat de algemene voorwaarden voorafgaand aan het sluiten van de overeenkomst, dus niet pas met de factuur maar al met de schriftelijke offerte, ter beschikking zijn gesteld. Om latere discussies hierover te voorkomen en het risico dat de algemene voorwaarden niet op rechtsgeldige wijze worden opgenomen tot een minimum te beperken, verdient het derhalve aanbeveling bij elke schriftelijke offerte de algemene voorwaarden meteen mee te sturen, hetzij per post, hetzij als bijlage in een e-mail. Het is belangrijk dat de verzending aantoonbaar heeft plaatsgevonden.

Er moet rekening worden gehouden met het begripsvermogen van de ontvanger. Dat betekent dat de algemene voorwaarden in een voor de ontvanger begrijpelijke taal moeten zijn opgesteld. In de praktijk betekent dit dat een Nederlandse verkoper de Duitse koper zijn algemene voorwaarden ter beschikking moet stellen in een taal die hij begrijpt. Als de contractbesprekingen in het Engels zijn gevoerd, kan hij de algemene voorwaarden in het Engels ter beschikking stellen. De veiligste weg is natuurlijk ze in het Duits op te stellen.

Als rekening wordt gehouden met deze aanwijzingen, is voldaan aan de vereisten voor het rechtsgeldig opnemen van de algemene voorwaarden in overeenstemming met het Weens Koopverdrag. Het rechtsgeldig opnemen ervan heeft echter nog niet tot gevolg dat de algemene voorwaarden automatisch ook geldig zijn. Als bijvoorbeeld in de algemene voorwaarden de toepassing van Nederlands recht met uitsluiting van het Weens Koopverdrag is overeengekomen, dan moet aan de hand van het Nederlandse recht worden gecontroleerd of de afzonderlijke bepalingen van de algemene voorwaarden rechtsgeldig zijn of niet.