Als de waarheid niet boven tafel komt

In een procedure is een rechter afhankelijk van de informatievoorziening van partijen. Daarbij zal iedere partij natuurlijk proberen om de zaak voor hem zo rooskleurig mogelijk voor te stellen. Ook komt het regelmatig voor dat partijen het juist verstandig vinden om bepaalde feiten niet te vertellen, omdat die nadelig worden geacht voor hun positie. Een rechter echter wil een zo goed en eerlijk mogelijk oordeel kunnen vellen, en is er daarom bij gebaat dat alle relevante informatie op tafel komt.

In de wet is daarom een regeling opgenomen op grond waarvan partijen verplicht zijn om de rechter en de wederpartij juist en volledig voor te lichten (artikel 21 Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering). Dit is de zogenaamde waarheidsplicht van partijen. Hier wordt in de praktijk echter niet altijd aan voldaan, zo ook in de zaak waarover de Hoge Raad op 25 maart 2011 zijn oordeel velde.

Hoge Raad 25 maart 2011, nr. 10/00309, LJN: BO9675

Het betrof een alimentatiezaak waarin de man had verzocht de alimentatie op nihil te stellen. Om de hoogte van de alimentatie vast te kunnen stellen, zijn gegevens over de draagkracht van de beide partijen noodzakelijk. In deze procedure hebben beide partijen deze gegevens niet, althans niet duidelijk en eenduidig, overgelegd. Het Gerechtshof Amsterdam heeft vervolgens in hoger beroep, ook zonder deze noodzakelijke gegevens, de door de man te betalen bijdrage toch vastgesteld op een concreet bedrag (€ 262,44 per kind per maand).

Daarbij overwoog het Hof dat beide partijen niet de op hen rustende verplichting van artikel 21 Rv (waarheidsplicht) hebben nageleefd, waardoor het Hof niet beschikte over de benodigde gegevens om de draagkracht te kunnen bepalen. Het Hof heeft vervolgens geoordeeld dat daaruit volgt dat ieder van partijen in staat is om de helft van de kosten voor de kinderen te betalen. Zo komt het Hof op het bedrag van € 262,44 per kind per maand. De man gaat tegen dit oordeel van het Hof in cassatie bij de Hoge Raad.

De Hoge Raad laat het oordeel van het Hof in stand. De Hoge Raad overweegt daarbij, dat de rechter dient te beoordelen of partijen aan de verplichting om tot een juiste en volledige voorlichting van de rechter en de wederpartij hebben voldaan. Indien dat naar het oordeel van de rechter niet het geval is, dan staat het de rechter vrij om daaraan de gevolgen te verbinden die in overeenstemming zijn met de aard van en de ernst van deze schending van de desbetreffende verplichting.

De rechter mag hiertoe zelf (‘ambtshalve’) overgaan, dus ook zonder dat één van de partijen een beroep op artikel 21 Rv heeft gedaan en dus ook zonder dat de partijen over dit punt hebben gedebatteerd.

In deze zaak betekent dit, dat het Hof zelf het bedrag van de alimentatieplicht van de man mocht vaststellen. Het had voor de man wellicht gunstiger uitgepakt indien hij wel de gegevens over zijn draagkracht volledig en open in de procedure had overgelegd. Nu is het Hof in het midden gaan zitten en hebben partijen zich niet over dit bedrag uit kunnen laten.

Indien een partij in een procedure dus ‘de tanden op elkaar houdt’, kan dit toch leiden tot een heel concreet oordeel waarbij aan de rechter een grote mate van beslissingsvrijheid toekomt. Dit zal lang niet in alle gevallen tot een gewenst resultaat leiden, maar dat hebben partijen dan aan zichzelf te danken doordat ze niet de ‘waarheid’ hebben verteld.