Wetsvoorstel modernisering faillissementsprocedure
In een eerder artikel schreven wij al over op het op 15 juni 2017 ingediende wetsvoorstel modernisering faillissementsprocedure. Op 27 juni 2018 is de Wet modernisering faillissementsprocedure van kracht geworden. Vermoedelijk treedt deze wetswijziging per 1 januari 2019 in werking.
Een van de belangrijke elementen van dit wetsvoorstel is de invoering van een ‘real-time’ insolventieregister. Het resultaat daarvan zou zijn dat elk uitgesproken faillissement meteen na de uitspraak daarvan zichtbaar is in het centraal insolventieregister. Die kenbaarheid is in de praktijk van groot belang, bijvoorbeeld voor vooruitbetalende klanten en voor de notariële levering van bijvoorbeeld onroerend goed. De problemen met het KEI-traject lijken echter tot vertraging van de invoering van het real-time insolventieregister te leiden.
Huidige gang van zaken en de daarmee gepaard gaande problemen
De huidige gang van zaken is dat een faillissementsvonnis ongeveer een dag nadat het is uitgesproken wordt gepubliceerd in het insolventieregister. Voor eenieder is dan zichtbaar of iemand failliet is en wie er als curator en rechter-commissaris zijn aangesteld.
Het probleem met het huidige systeem komt voort uit de juridische fictie dat een uitgesproken faillissement terugwerkt tot het begin van de dag waarop het faillissement wordt uitgesproken. Dit houdt in dat een gefailleerde die door de rechtbank om 13:00 uur failliet wordt verklaard, wordt geacht dat al vanaf 00:00 uur die dag te zijn. Vanaf dat fictieve moment van faillietverklaring is de gefailleerde het beheer en beschikking over zijn vermogen kwijt.
Het is goed voorstelbaar dat een klant van de gefailleerde in de tijd tussen 00:00 uur en 13:00 uur een vooruitbetaling heeft gedaan voor nog te ontvangen goederen. In een dergelijk geval is het, behoudens de situatie waarin de curator de bedrijfsvoering voortzet, aannemelijk dat de bestelde en vooruitbetaalde goederen niet meer worden geleverd. De klant die de betaling heeft verricht, blijft uiteindelijk achter met een concurrente boedelvordering in het faillissement van gefailleerde. Het is zeer waarschijnlijk dat hij zijn geld niet meer terugziet, aangezien er in de meeste faillissementen onvoldoende geld in de boedel aanwezig is om enig bedrag te kunnen uitkeren aan concurrente boedelschuldeisers.
Een ander probleem doet zich voor bij de overdracht van aandelen en onroerend goed. De levering daarvan geschiedt bij notariële akte. Op de dag van levering controleert de notaris of koper en verkoper beschikkingsbevoegd zijn. Onderdeel van die controle is onderzoek in het insolventieregister. Als de notaris deze controle uitvoert ten aanzien van iemand die op de betreffende dag failliet wordt of is verklaard, dan is dat faillissement pas een dag later zichtbaar in het centraal insolventieregister.
Om die reden wordt de akte van levering wel gepasseerd, maar wordt de onder de notaris gestorte koopsom pas een dag later, nadat het insolventieregister nogmaals is geraadpleegd, uitbetaald.
Blijkt de dag na levering toch dat de verkoper al failliet was, dan moet de levering worden teruggedraaid en zal de koopsom ook niet aan hem worden betaald. Indien achteraf blijkt dat de koper al failliet was ten tijde van het overboeken van de koopsom, dan zal de transactie ook geen doorgang kunnen vinden omdat de koopsom terug moet naar de koper.
Biedt de Wet modernisering faillissementsprocedure de oplossing voor dit probleem?
Een oplossing voor de hiervoor behandelde problemen zou zijn dat een uitgesproken faillissement meteen na het uitspreken daarvan (real-time) op internet in het insolventieregister wordt gepubliceerd. Op die manier zouden de op een bepaalde dag uitgesproken faillissementen doorgaans aan het begin van de middag bekend zijn en zouden notariële leveringen tot na dat moment uitgesteld kunnen worden om zo zekerheid te krijgen dat het een en ander niet behoeft te worden teruggedraaid door een later bekend geworden faillissement.
De mogelijkheid voor real-time inschrijving en raadpleegbaarheid van het insolventieregister is, blijkens de parlementaire stukken, gekoppeld aan de technische ontwikkelingen in het onlangs stilgelegde KEI-rechtspraak project. Het is zeer waarschijnlijk dat men bij het uitwerken van het idee van een real-time raadpleegbaar insolventieregister uitging van de digitalisering van de insolventieprocedure. Ik kan me voorstellen dat het de bedoeling was om de verzoekschriften strekkende tot het uitspreken van een faillissement uiteindelijk digitaal in te dienen zodat de beslissing op het verzoekschrift na de zitting snel digitaal zou kunnen worden verwerkt. Een koppeling met het online insolventieregister zou dan snel zijn gemaakt.
Het ziet er echter niet naar uit dat de mogelijkheid om een faillissementsverzoek digitaal in te dienen er op korte termijn komt. Om die reden heeft de minister ook laten weten dat dit onderdeel van de Wet modernisering faillissementsprocedure niet per 1 januari 2019 in werking treedt, maar wordt uitgesteld tot nader order. Het is nu dus de vraag of en welke oplossing er wordt gevonden om het real-time raadpleegbaar register toch van de grond te krijgen. De KEI-route lijkt vooralsnog geen reële optie, dus de oplossing zal waarschijnlijk elders gezocht moeten worden.
