Beperking van de verkoop via internet door selectieve verkoopsystemen – een hot topic in de Duitse rechtspraak

De omzet die wordt gerealiseerd met de verkoop van producten via internet is de laatste jaren explosief gestegen. Handelaren biedt de verkoop via internet ongekende mogelijkheden. Onlineplatformen zoals eBay en Amazon zijn booming. Producenten van met name hoogwaardige marktproducten proberen zich hiertegen te verzetten, door hun dealers te verbieden hun producten te verkopen via onlineverkoopkanalen. Zowel een globale als een absolute beperking van de verkoop via internet zijn echter in strijd met zowel het Duitse als het Europese mededingingsrecht. Om deze reden zien veel producenten van (merk)producten de invoering van een selectief verkoopsysteem als enige mogelijkheid om de verkoop van hun producten via internet te controleren. Met behulp van een selectief verkoopsysteem kan de producent ervoor zorgen dat alle geautoriseerde handelaren voldoen aan bepaalde kwalitatieve minimumeisen voor de offline- en onlinehandel. Voor deze beperking van de verkoop via internet in het kader van een selectief verkoopsysteem gelden echter wettelijke grenzen. Uit het grote aantal procedures dat momenteel door de Duitse mededingingsautoriteit ('Bundeskartellamt') wordt gevoerd om beperking van de onlinehandel tegen te gaan, blijkt duidelijk dat aan de invoering van een selectief verkoopsysteem tegenwoordig grote risico's zijn verbonden.

Wat is toegestaan?
In principe dienen producenten allereerst aan te tonen dat de producten die worden verkocht daadwerkelijk hoogwaardige merkproducten respectievelijk duurzame en technisch hoogwaardige goederen zijn, waarvoor een bijzonder hoge kwaliteit op het gebied van advisering en service is vereist. De gesteldheid van een product rechtvaardigt in principe alleen een selectief verkoopsysteem indien een dergelijk systeem feitelijk is vereist voor het waarborgen van de kwaliteit en het gebruik volgens de voorschriften.

Daarnaast dient de producent van de merkproducten zijn kwalitatieve eisen uniform en zonder enige vorm van discriminatie voor het totale verkoopsysteem vast te leggen en toe te passen. In vergelijking met de offlineverkoop hoeven de door het bedrijf vastgelegde kwaliteitscriteria die gelden voor de verkoop via internet weliswaar niet identiek te zijn aan de kwaliteitscriteria die gelden voor de offlineverkoop, maar zij dienen wel dezelfde doelstellingen te hebben en de resultaten die worden behaald dienen vergelijkbaar te zijn.

Voorbeelden
In principe mag een producent van een handelaar eisen dat deze een bepaalde absolute minimumhoeveelheid van de aangeboden producten offline verkoopt, indien dit voor het behoud van het selectieve verkoopsysteem is vereist. In tegenstelling tot absolute eisen ten aanzien van de omzet mag de producent echter niet het relatieve aandeel van de verkopen via internet beperken (bijv. door opname van de contractuele verplichting dat het aandeel van de offlineverkopen tenminste 70% van de totale verkoop dient te bedragen).

Een producent kan eisen stellen aan de kwalitatieve uitvoering en vormgeving van de website van de handelaar, indien de desbetreffende eisen geen poging tot omzeiling of verhulling vormen om de onlineverkoop onaantrekkelijk te maken.

De producent kan, als voorwaarde voor opname in het selectieve verkoopsysteem, van een handelaar eisen dat deze beschikt over een vaste bedrijfsruimte met showroom. Op basis daarvan is uitsluiting van uitsluitend verkoop via internet voor de selectieve verkoop in principe mogelijk, indien het daadwerkelijk een kwaliteitsborgingscriterium betreft dat overeenkomstig geldt voor de verkoop via verkooppunten en de eisen voor fysieke verkooppunten uniform worden toegepast in het verkoopsysteem van de producent.

Binnen een selectief verkoopsysteem kan een producent de verkoop aan niet-erkende handelaren tegengaan, door aan de handelaren de verplichting op te leggen uitsluitend een bepaalde maximumhoeveelheid (bijv. slechts hoeveelheden die gebruikelijk zijn voor een huishouden) te leveren aan afzonderlijke eindverbruikers. Beperkingen ten aanzien van de hoeveelheid moeten echter noodzakelijk zijn voor het behoud van de selectieve verkoop.

Producenten kunnen ook aan de handelaren met een verkooppunt een vaste, van de omzet onafhankelijke vergoeding toekennen, bijvoorbeeld voor intensieve advisering door het personeel. Producenten dienen echter ervoor te zorgen dat deze vergoedingen niet feitelijk een verboden dubbel prijssysteem vormen ten nadele van de verkoop via internet.

Wat beter niet?
Aan een algemeen verbod op de verkoop via internet op open handelsplatformen zoals eBay of Amazon is tegenwoordig ook in een selectief verkoopsysteem een groot mededingingsrechtelijk risico verbonden. Dat blijkt duidelijk uit de actuele rechtspraak van de hoogste Duitse rechtbanken en recentelijke besluiten van de Duitse mededingingsautoriteit ten gunste van de onlinehandelaren. De producent staan doorgaans mildere en minder concurrentiebeperkende middelen en eisen met betrekking tot de elektronische marktverkoop ter beschikking, om de kwaliteit en de verkoop van de desbetreffende merkproducten te waarborgen. Daarnaast zorgt een dergelijk verbod voor een beperking van de concurrentie die in strijd is met het mededingingsrecht, aangezien de toegang van de dealer tot de onlineverkoop en daarmee - voor de klant - diens bereikbaarheid worden beperkt.

Samenvatting
Uit een groot aantal actuele vonnissen en besluiten blijkt duidelijk dat bedrijven die ten behoeve van de bescherming en verhoging van de afzet van hun merk gebruik willen maken van de voordelen van een selectief verkoopsysteem, dienen te voldoen aan zeer strenge eisen. Dat geldt zowel voor de invoering van een dergelijk verkoopsysteem als voor mogelijke beperkingen ten aanzien van de onlineverkoop van producten. Daar komt bij dat op veel punten nog geen vonnis van de hoogste rechterlijke instantie beschikbaar is, zodat sprake is van rechtsonzekerheid. In de nabije toekomst kunnen op dit gebied nog talrijke richtinggevende vonnissen en besluiten worden verwacht.