Foto's
Karakter heeft zonder toestemming het boek 'Max - het ongeautoriseerde verhaal over de jongste Formule1 winnaar ooit' openbaar gemaakt, maar wel een vergoeding aan Verstappen aangeboden. Deze zaak laat zich daarom voor een belangrijk deel vergelijken met de casus die aan de orde was in het arrest over Johan Cruijff. Ook in die zaak ging het om een zeer bekende sporter die zich verzette tegen het gebruik van foto’s in een boek zonder diens toestemming.
De rechtbank ziet dan ook aanleiding deze zaak te beoordelen aan de hand van de in dat arrest neergelegde uitgangspunten.
Toestemming nodig voor boek met foto's?
Volgens de rechtbank kan het volgende uit het Cruijff-arrest worden afgeleid:
4.7. Vooropgesteld wordt dat de Hoge Raad in dat arrest een algemeen uitgangspunt heeft verworpen dat publicatie van een foto niet zou mogen plaatsvinden zonder dat de daarop afgebeelde persoon daartoe toestemming heeft gegeven. In hetzelfde arrest heeft de Hoge Raad het standpunt verworpen dat een portretrecht aanspraak zou geven op een exclusief exploitatierecht en te vergelijken zou zijn met een recht van intellectuele eigendom. Daarmee worden immers de rechten van de auteur van de foto’s miskend. Tegen deze achtergrond dient het beroep van Karakter op analoge toepassing van het beeldcitaatrecht uit het auteursrecht (als bedoeld in artikel 15a Aw) dan ook te worden verworpen. Dit artikel ziet immers op de omvang van de bescherming van de auteursrechtgerechtigde tegen onrechtmatige openbaarmaking van zijn werk.
4.8. Beoordeeld dient te worden of [eiser sub 2] een redelijk belang (in de zin van artikel 21 Aw) heeft om zich tegen het gebruik van zijn portret in het boek te verzetten. Deze beoordeling vergt een afweging van het in kader van het door artikel 8 EVRM beschermde belang op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer en van het door artikel 10 EVRM beschermde belang op vrijheid van meningsuiting en informatievrijheid, welke afweging met inachtneming van alle bijzonderheden van het gegeven geval ertoe strekt na te gaan welk van de betrokken belangen het zwaarst weegt.
4.9. De aan artikel 8 EVRM te ontlenen bescherming is niet beperkt tot privé-activiteiten, maar is ook mogelijk ten aanzien van professionele of zakelijke activiteiten. Geportretteerden behoeven niet toe te laten dat hun in de uitoefening van hun beroep verworven populariteit commercieel wordt geëxploiteerd door openbaarmaking van hun portretten, zonder dat zij daarvoor een vergoeding ontvangen (de verzilverbare populariteit). Het meedelen in de voordelen van deze exploitatie is een redelijk belang in de zin van artikel 21 Aw. Bij de beoordeling van de vraag of een geportretteerde in zijn verzilverbare populariteit belang heeft zich te verzetten tegen openbaarmaking van zijn portret kan een belangrijke rol spelen of hem een redelijke vergoeding is aangeboden. Of sprake is van een redelijke vergoeding hangt af van de omstandigheden van het geval. Daarbij moet de vergoeding in ieder geval recht doen aan de mate van populariteit of bekendheid van de geportretteerde en in overeenstemming zijn met de waarde van het exploitatiebelang van de geportretteerde in het economische verkeer.
Verzilverbare populariteit?
Tussen partijen is niet in geschil dat Verstappen als autocoureur in de Formule 1 wereldwijd grote bekendheid geniet. Die populariteit wordt ook door hem verzilverd.
Echter, uitgever Karakter heeft volgens de rechtbank het recht "op het in vrijheid uitgeven van boeken, waaronder biografieën over personen die maatschappelijk in de belangstelling staan".
Belangenafweging
De rechtbank beoordeeld welk belang in dit geval het zwaarste dient te wegen. Karakter heeft er op gewezen dat: a. het gaat om een zeer beperkt aantal foto’s, waarop Max Verstappen niet overal even goed herkenbaar is; b. deze foto’s zijn allemaal al eens gepubliceerd; c. de foto’s zijn gemaakt op openbare plaatsen in de openbare ruimte; en d. de persfoto’s dienen slechts ter ondersteuning van de interviews in het boek, zodat het in aanmerking te nemen publiek dit boek niet zal aanschaffen voor de daarin opgenomen foto’s.
Commercieel doel
De rechtbank oordeelt dat sprake is van commerciële exploitatie van het portret van Verstappen door Karakter, nu zij hiervan profiteert door dit in het boek te gebruiken en dat boek tegen betaling aan te bieden: 'De rechtbank is dan ook van oordeel dat het hiervoor aangehaalde, onder artikel 8 EVRM beschermde, belang van [Max Verstappen] om te kunnen meedelen in de voordelen van deze exploitatie door de door Karakter naar voren gebrachte punten niet opzij wordt gezet. Daarbij speelt een rol dat door Karakter dit commerciële doel van het boek niet gemotiveerd is betwist. Zo heeft zij bijvoorbeeld niet aangevoerd dat het boek is uitgebracht in het kader van zuivere nieuwsgaring of als bijdrage aan een actueel debat.
10% aangeboden
Karakter heeft een vergoeding aangeboden ter hoogte van 10% van de netto-opbrengst van het boek. De rechtbank oordeelt dat als geconcludeerd wordt dat dit aan te merken valt als een "redelijke vergoeding", het oordeel moet zijn dat Max verstappen zich niet tegen de openbaarmaking van het boek met zijn foto's kan verzetten: "Aan zijn redelijk belang dat hij kan meedelen in de voordelen van de exploitatie, is dan immers voldaan.
Relevante omstandigheden
Het management van Verstappen heeft zich op het standpunt gesteld dat gezien de mate van populariteit de redelijke vergoeding op een bedrag van € 175.000,- en € 250.000,- ligt, hetgeen wordt gebaseerd op meerdere analyses van derden. De rechtbank gaat hierin echter niet mee:
Ten aanzien van de vraag of door Karakter een redelijke vergoeding is geboden, wordt het volgende overwogen. Het boek betreft een biografie over [Max Verstappen] en is geschreven met het doel het publiek over hem te informeren. Dit betekent dat het boek, hoewel het natuurlijk ook met een commerciële insteek is geschreven, tevens – zoals Karakter terecht heeft gesteld – algemene nieuwswaarde heeft. Het gebruik van de foto’s in het boek is derhalve niet louter commercieel. Verder weegt mee dat het aantal foto’s dat is gebruikt, beperkt is en slechts ondersteunend zijn aan het verhaal. Dat de voorkant van het boek in zijn geheel uit de foto van [Max Verstappen] bestaat, maakt dit niet anders. Bovendien zijn de foto’s in het kader van de beroepsuitoefening van [Max Verstappen] gemaakt en reeds eerder in verschillende media gebruikt. Gelet op al deze omstandigheden in onderlinge samenhang bezien is de rechtbank van oordeel dat Mavic c.s. onvoldoende (gemotiveerd) heeft betwist dat de door Karakter aangeboden vergoeding van 10% van de netto-opbrengst van het boek redelijk is. De door Mavic c.s. ingebrachte rapportage en analyses doen aan dit oordeel niet af. In die rapportage en analyses wordt immers geen rekening gehouden met de omstandigheid dat aan het boek ook nieuwswaarde toekomt. Er wordt enkel gekeken naar de exploitatiewaarde van het portret van [Max Verstappen] met betrekking tot activiteiten die louter een commercieel oogmerk hebben. Verder wordt in de analyses van Triple Double respectievelijk Gr8 Industries naar voren gebracht dat rekening dient te worden gehouden met de omstandigheden dat over [Max Verstappen] niet eerder een boek is geschreven en dat het boek met veel bravoure zou zijn gebracht. Die omstandigheden brengen echter niet zonder meer met zich dat [Max Verstappen] een hogere vergoeding toekomt. Evenmin wordt Mavic c.s. gevolgd in zijn stelling dat de vergoeding onredelijk is omdat de aangeboden vergoeding een percentage over de netto-opbrengst betreft en niet over de bruto-omzet. Mavic c.s. heeft immers nagelaten concreet toe te lichten waarom dit onredelijk zou zijn. Hij heeft slechts gesteld dat van deze bruto-omzet een substantieel deel wordt afgehaald, waardoor het aandeel van [Max Verstappen] over het resterende bedrag minimaal is. Die enkele omstandigheid is echter – zonder nadere toelichting, die ontbreekt – onvoldoende om te concluderen dat de aangeboden vergoeding onredelijk zou zijn.
Onrechtmatig?
Het voorgaande brengt met zich dat Karakter een redelijke vergoeding (van 10%) heeft geboden voor het openbaar maken van het portret in de biografie. bijkomende omstandigheden waarom de openbaarmaking van het portret van Max Verstappen alsnog onrechtmatig zou zijn, zijn niet aangevoerd. De vorderingen worden afgewezen. Het boek mag worden gepubliceerd.
Conclusies
De jurisprudentie over foto's en portretrechten is volop in ontwikkeling. Volgens de huidige stand van zaken mogen ook bij een ongeautoriseerde biografie op bepaalde wijze foto's worden gebruikt, waarbij in elk geval vereist is dat een redelijke vergoeding wordt aangeboden; 10% was in dit geval voldoende.
Joost Becker, advocaat auteursrecht
