Crowdfunding als alternatieve financiering

Kleinschalige projecten van ideële of commerciële aard ondervinden steeds meer moeite om een financiering te krijgen. Dit komt doordat banken verplicht worden meer eigen vermogen aan te houden en omdat op veel plekken de subsidiekraan wordt aangedraaid. Voor deze groep is een alternatieve financieringsvorm gevonden; crowdfunding. Wat is crowdfunding en welke wettelijke regels moeten in acht worden genomen?

De trend
Sinds de kredietcrisis is het toezicht op de banken verscherpt. Vanuit Europa zijn er zwaardere kapitaaleisen opgelegd aan banken die er voor moeten zorgen dat de financiële stabiliteit wordt gewaarborgd. Gevolg hiervan is dat het aanbod aan kredieten tot EUR 250.000,- voor startende ondernemingen en het MKB steeds verder is afgenomen. Voor deze groep moeten er alternatieve financieringen worden aangedragen. In het regeerakkoord wordt deze behoefte onderkend: ‘Ondernemers hebben ruimte nodig om te groeien. Die kan verkregen worden door vernieuwing via ICT en vermindering van regeldruk en nalevingskosten, maar vooral ook door betere toegang tot krediet en kapitaal. Nieuwe alternatieve financieringsvormen zoals kredietunies, crowdfunding en MKBobligaties zullen worden ondersteund via promotie, wegnemen van belemmeringen in de regelgeving en door de inzet van kennis en bestaande instrumenten’.

Crowdfunding als alternatieve financieringsvorm is voor Nederland relatief nieuw. Voor Amerika is het een financieringsvorm die al wettelijk verankerd is. In Amerika is crowdfunding vastgelegd in de wet: ‘The Jumpstart Our Business Startups Act’ die als doel heeft: ‘To increase American job creation and economic growth by improving access to the public capital markets for emerging growth companies’.

Definitie
Crowdfunding is een manier om een project gefinancierd te krijgen door de ‘crowd’; een grote groep mensen die elk een relatief klein bedrag investeren. Het kan hierbij gaan om zeer uiteenlopende projecten. Zo kan er gedacht worden aan de financiering van een windmolenpark, aan de aanschaf van een kunstwerk, aan het uitbrengen van een boek of, zoals recentelijk in de media verscheen, om geld op te halen zodat de rechtswinkel Amsterdam haar hoofd boven water kan houden. De doelen voor crowdfunding zijn veelal kleinschalig en van ideële of commerciële aard. Daarbij kan crowdfunding op vier verschillende manieren plaatsvinden: (i) door doneren, (ii) door sponsoring waarbij een project wordt ondersteund tegen een geringe tegenprestatie, (iii) lenen van geld aan een bedrijf of particulier of (iv) het investeren in een bedrijf.  

De spelers
Bij crowdfunding zijn er grofweg drie spelers te onderscheiden: (i) de geldnemer die de financieringsbehoefte heeft, (ii) de geldgevers die om hen moverende redenen willen investeren in het project en (iii) het online platform die de geldnemer en de geldgevers bij elkaar brengt.

Het is voornamelijk het platform dat bespreking verdient. Het bij elkaar brengen van financiële middelen ter financiering van een project is namelijk niet nieuw. De VOC werd al op deze manier gefinancierd. Wat wel nieuw is, is dat de traditionele tussenpersoon is verdwenen en plaats heeft gemaakt voor een online platform. Het wettelijke kader voor deze platforms is nog niet volledig geschetst.  Ook de minister van Economische Zaken gaf eerder in een brief aan dat: ‘Juridisch zijn er nog geen onoverkomelijke barrières: de toezichthouders hebben zich coöperatief opgesteld. Dit laat onverlet dat de initiatieven vrij snel onder de reikwijdte van de toezichtwetgeving kunnen vallen’.

Mede door deze onvolledigheid heeft de AFM in samenwerking met DNB een stappenplan opgesteld om te bezien aan welke wettelijke vereisten een platform moet voldoen.

Het stappenplan
Om te bezien of er vergunningen of ontheffingen moeten worden gevraagd door het platform voor leningen aan particulieren en/of ondernemingen, worden er door de AFM een tweetal vragen gesteld:

1. Worden via het platform financieringen verstrekt in de vorm van leningen?

Is het antwoord op de eerste vraag ja, dan moet het platform ontheffing aanvragen bij de AFM. Artikel 3:5 van de Wet op het financieel toezicht (hierna: Wft) bepaalt namelijk dat:

‘Het is een ieder verboden in Nederland in de uitoefening van een bedrijf buiten besloten kring opvorderbare gelden van anderen dan professionele marktpartijen aan te trekken, ter beschikking te verkrijgen of ter beschikking te hebben’

Opvorderbare gelden zijn daarbij gelden die op enig moment terugbetaald moeten worden, uit welke hoofde dan ook, en waarvan op voorhand duidelijk is welk nominaal bedrag moet worden terugbetaald.

2. Worden via het platform (ook) leningen verstrekt aan consumenten?

Is het antwoord op de tweede vraag ja, dan moet het platform een vergunning aanvragen bij de AFM. Er is in deze situatie sprake van krediet (krediet is volgens de Wft: het aan een consument ter beschikking stellen van een geldsom, ter zake waarvan de consument gehouden is een of meer betalingen te verrichten). Het platform bemiddelt in het krediet en daar heb je op grond van artikel 2:80 Wft een vergunning voor nodig.

Vervolgens worden er nog een drietal vragen gesteld om te bezien of er ontheffingen of vergunningen noodzakelijk zijn in de situatie voor investeringen in ondernemingen. Deze vragen zullen hier buiten beschouwing worden gelaten.

Conclusie
Crowdfunding kan een prima alternatief zijn voor de reguliere financieringsvormen. Met name zal crowdfunding goed dienst kunnen doen bij projecten waar de focus minder ligt op het te behalen rendement. Zo zijn er al verschillende projecten in de duurzame energiesector succesvol middels crowdfunding gefinancierd. Een volwaardig instrument is het echter nog niet. De AFM en DNB hebben enkel stappenplannen gepubliceerd ten behoeve van het platform. De vraag is namelijk of onder bepaalde omstandigheden een geldnemer ook onder artikel 3:5 Wft valt. Duidelijkheid in de vorm van regelgeving moet nog worden afgewacht.