Inleiding
Het Hof van Justitie geeft in het arrest uitleg aan de Verordening (1169/2011) betreffende de verstrekking van voedselinformatie aan consumenten. Op grond van deze Verordening moet het land van oorsprong of de plaats van herkomst van een levensmiddel worden vermeld op de verpakking, indien het weglaten daarvan de consument kan misleiden over de werkelijke plaats van herkomst. Omdat de wijngaarden van Vignoble Psagot Ltd veelal liggen in door Israël bezette gebieden, was de vraag aan de orde of deze gebieden kunnen worden aangeduid als Israël.
Aanleiding voor het arrest van het Hof van Justitie was het geschil tussen de Franse minister van Economische Zaken en Financiën en de Organisation Juive Européenne (een Joods-Europese organisatie) en Vignoble Psagot Ltd (een wijnproducent) over de herkomstaanduiding van wijnen afkomstig uit gebieden die sinds 1967 door Israël zijn bezet. De Organisation Juive Européenne en Vignoble Psagot Ltd maakten in dit kader bezwaar tegen de door Frankrijk in 2016 opgelegde verplichting dat herkomstaanduidingen op wijnen uit bezette gebieden moeten verwijzen naar de nederzettingen waar de wijnen vandaan kwamen.
Oordeel Hof van Justitie
In het arrest geeft het Hof van Justitie allereerst uitleg aan begrippen ‘land van oorsprong’, ‘land’ en ‘gebied’. Een land van oorsprong van goederen is volgens het Hof van Justitie een land of een gebied, waar de goederen geheel en al zijn verkregen, of waar de laatste ingrijpende verwerking of bewerking van die goederen heeft plaatsgevonden. Het Hof van Justitie stelt vervolgens vast dat het begrip ‘land’ in het Europese recht synoniem wordt gebruikt voor het woord ‘staat’. Volgens het Hof van Justitie hebben de woorden ‘land’ en ‘staat’ betrekking op een soevereine entiteit die binnen haar geografische grenzen de door het internationale recht erkende bevoegdheden uitoefent. Het begrip ‘gebied’ heeft betrekking op andere entiteiten dan ‘landen’ en ‘staten’.
Het Hof van Justitie heeft in zijn arrest geoordeeld dat als op levensmiddelen de staat Israël is vermeld als het land van oorsprong, consumenten misleid kunnen worden als de levensmiddelen in feite afkomstig zijn uit gebieden die een eigen volkenrechtelijke status hebben die losstaat van de staat Israël, ook al worden die gebieden door Israël bezet en zijn zij onderworpen aan een beperkte rechtsmacht van Israël. Om deze reden is het Hof van Justitie van oordeel dat vereist is dat op levensmiddelen uit door Israël bezette gebieden het gebied van oorsprong moet worden vermeld, zodat consumenten niet worden misleid ten aanzien van het feit dat de staat Israël in de betreffen gebieden aanwezig is als bezettingsmacht en niet als soevereine staat.
Het hof oordeelt vervolgens dat de ‘plaats van herkomst’ een verwijzing is naar een specifiek geografisch gebied binnen een land of gebied van oorsprong van een levensmiddel. De vermelding dat een levensmiddel afkomstig is uit een Israëlische nederzetting in een door de staat Israël bezet gebied, kan worden beschouwd als een vermelding van de plaats van herkomst, voor zover de aanduiding ‘nederzetting’ verwijst naar een specifieke geografische plaats. Ten aanzien van Israëlische nederzettingen stelt het Hof van Justitie vervolgens dat deze de concrete uitdrukking vormen van een door Israël buiten zijn grondgebied gevoerd beleid, waarbij delen van de eigen bevolking wordt overgebracht. Het Hof van Justitie oordeelt dat dit in strijd is met het humanitaire recht. Het weglaten van de vermelding dat de levensmiddelen afkomstig zijn uit een Israëlische nederzetting misleidt de consument, omdat de consument zonder die informatie niet kan vaststellen dat het levensmiddel afkomstig is van een nederzetting die in strijd met het humanitaire recht is gesticht.
Volgens het Hof vloeit uit Verordening 1169/2011 voort dat aan consumenten informatie moet worden verstrekt die hen in staat stelt om goed doordachte keuzes te maken, niet alleen ten aanzien van gezondheids-, milieu-, economische en sociale aspecten, maar ook ten aanzien van ethische aspecten of aspecten die zien op (de eerbiediging van) het humanitaire recht. Al deze aspecten kunnen de aankoopbeslissing beïnvloeden. Om die reden moeten consumenten zo volledig mogelijk geïnformeerd worden over de herkomst van levensmiddelen.
Conclusie
Het Hof van Justitie kwalificeert de bezetting door Israël van land dat de Palestijnen beschouwen als hun land, aldus als schendingen van het internationale recht en verbindt hieraan de conclusie dat levensmiddelen afkomstig uit deze gebieden niet als afkomstig uit Israël mogen worden aangeduid. Dit betekent concreet dat de herkomstaanduidingen op deze levensmiddelen moeten verwijzen naar de Westelijke Jordaanoever of de Gazastrook, indien de levensmiddelen daar in feite vandaan komen.
