In dit artikel ga ik kort in op de belangrijkste wijzigingen die zijn doorgevoerd in de DNR 2022 ten opzichte van de DNR 2011. Ik bespreek eerst kort waarom de DNR 2011 niet in balans is. Vervolgens besteed ik aandacht aan een aantal inhoudelijke wijzigingen in de DNR 2022 ten opzichte van de DNR 2011 om tot slot in te gaan op de vraag of de DNR 2022 “paritair” is opgesteld en aldus verplicht moet worden toegepast door aanbestedende diensten.
DNR 2011 in balans?
De DNR 2011 is, anders dan bijvoorbeeld de UAV 2012 en de UAV-GC 2005, niet “paritair” (door opdrachtnemers en opdrachtgevers gezamenlijk) vastgesteld. Waar paritaire voorwaarden zoals de UAV 2012 en UAV-GC 2005 op grond van voorschrift 3.9 C van de Gids Proportionaliteit behoudens gemotiveerde afwijking integraal moeten worden toegepast door aanbestedende diensten, geldt een dergelijke verplichting voor de DNR 2011 dus niet. In de praktijk wordt dan ook volop afgeweken van deze algemene voorwaarden met name door grote opdrachtgevers. Voor opdrachtnemers is het hierdoor lastig om zich goed te verzekeren, omdat verzekeraars steeds opnieuw moeten beoordelen of de aansprakelijkheden beheersbaar en verzekerbaar zijn.
Dat opdrachtgevers afwijken is m.i. wel begrijpelijk, omdat de DNR 2011 ‘opdrachtnemervriendelijk’ is. Onder meer doordat de aansprakelijkheid beperkt is: alleen directe schade komt voor vergoeding in aanmerking en het uitgangspunt is dat de opdrachtnemer aansprakelijk is tot maximaal een bedrag gelijk aan het overeengekomen honorarium met een maximum van € 1 miljoen. Verder bevat de DNR 2011 een schriftelijke klachtplicht en korte vervaltermijnen (2 jaar na protest en 5 jaar na einde opdracht).
Vergelijking DNR 2022 / DNR 2011
De auteurs van de DNR 2022 beogen naar eigen zeggen met deze regeling te voorzien in evenwichtige, heldere algemene voorwaarden met een paritair karakter voor opdrachten aan adviseurs. Ik meen echter dat de doorgevoerde wijzigingen onvoldoende zijn om de voorwaarden in balans te brengen. Hierna bespreek ik kort de belangrijkste wijzigingen.
- De bepaling over de totstandkoming van de overeenkomst is gewijzigd (artikel 3 DNR 2022). Er wordt nu aangesloten bij de praktijk dat dergelijke overeenkomsten veelal tot stand komen door middel van een aanbestedingsprocedure of een offertetraject. Daarnaast zijn alle bepalingen die verwezen naar de consument-opdrachtgever verwijderd. De DNR 2022 is – anders dan de DNR 2011 – alleen bedoeld voor professionele opdrachtgevers.
- De algemene verplichtingen van de opdrachtnemer zijn aangescherpt en iets uitgebreid (artikel 11 DNR 2022). Zo dient de opdrachtnemer alert te zijn op het taakstellende budget. Als budgetoverschrijding dreigt, dient hij de opdrachtgever hiervan zo spoedig mogelijk op de hoogte te stellen. Wat de gevolgen zijn van het niet (tijdig) op de hoogte stellen is niet bepaald. Voor wat betreft het tijdschema is wel bepaald dat de daarin opgenomen termijnen – anders dan in de DNR 2011 – fatale termijnen zijn.
- De wijzigingen met betrekking tot aansprakelijkheid zijn minimaal. De aansprakelijkheid is nog steeds beperkt tot directe schade. Het uitgangspunt van aansprakelijkheid tot maximaal een bedrag gelijk aan het honorarium is gewijzigd naar drie maal het honorarium met een maximum van € 2,5 miljoen. De korte vervaltermijnen van twee jaar na klagen en vijf jaar na einde opdracht zijn ongewijzigd. De aansprakelijkheid van de opdrachtnemer vervalt eveneens als een derde in opdracht van opdrachtgever het advies verder uitwerkt. Naar mijn mening wijzigingen die nauwelijks bijdragen aan het bereiken van een evenwicht in de voorwaarden.
- Een bepaling die daar wel aan bijdraagt is artikel 16 lid 1 DNR 2022. Dit artikel geeft de opdrachtgever de mogelijkheid om zijn betalingsverplichting op te schorten indien de opdrachtnemer in verzuim is. Dit is onder de DNR 2011 niet toegestaan (artikel 17 lid 1 DNR 2011).
- De opzegmogelijkheden zijn ingeperkt. Opzeggen zonder opgave van redenen is niet meer mogelijk en de redenen voor opzegging zijn limitatief opgesomd. Die redenen zijn (a) vertraging en onderbreking, (b) toerekenbare tekortkoming, (c) overmacht, (d) onvermogen, (e) wijziging van de rechts- of samenwerkingsvorm, (f) overlijden, (g) arbeidsongeschikt raken van een bepaalde persoon en tot slot (h) verstoorde verhoudingen. Bij deze laatste (nieuwe) opzeggingsgrond moet de verstoring dusdanig zijn dat voortzetting van de opdracht in alle redelijkheid niet gevergd kan worden en daarbij moet eerst de minnelijke weg om te komen tot een oplossing bewandeld zijn.
- Het gebruiksrecht dat de opdrachtgever op het advies verkrijgt, is verduidelijkt en uitgebreid. Hij krijgt het recht om verder te gaan met het advies indien de opdracht tussentijds wordt beëindigd. Een voorwaarde is wel dat de opdrachtgever aan zijn betalingsverplichtingen heeft voldaan. Kanttekening hierbij is dat de aansprakelijkheid van de opdrachtnemer direct vervalt op het moment dat een derde het advies verder uitwerkt.
Paritair opgestelde voorwaarden?
Uit het voorgaande blijkt al dat de DNR 2022 geen evenwichtige set voorwaarden is. De auteurs menen van wel en zijn zelfs zover gegaan in artikel 2 lid 2 uitdrukkelijk te verklaren dat sprake is van paritair opgestelde voorwaarden. Gelet op de partijen die betrokken zijn bij het opstellen van de DNR 2022, is daarvan naar mijn mening echter geen sprake.
Het concept van de DNR 2022 is opgesteld door zes auteurs van Branchevereniging Nederlandse Architectenbureaus (BNA), Koninklijke NLIngenieurs, brancheorganisatie MKB INFRA, de Nederlandse Vereniging voor Inkoopmanagement (Nevi) en Stichting Bureau Inkoop & Aanbestedingen Zuidoost-Brabant (Bizob). Bizob is een inkooporganisatie in Zuidoost-Brabant en de Nevi is een vereniging voor inkoopmanagement dat opleidingen en trainingen aanbiedt aan inkopers. Ik zie niet in hoe deze partijen de opdrachtgevers vertegenwoordigen, aangezien de ene partij slechts in een gedeelte van het land actief is en de andere partij een opleidingsinstituut is.
Dit staat in schril contrast tot de partijen die namens opdrachtgevers betrokken waren bij de totstandkoming van de UAV 2012 en de UAV-GC 2005, zoals de grote bouwministeries. De overige bij de totstandkoming van de DNR 2022 betrokken partijen behartigen de belangen van opdrachtnemers. Ik meen dan ook dat geen sprake is van paritair vastgestelde voorwaarden en dat aanbestedende diensten aldus deze voorwaarden – mochten ze definitief worden vastgesteld – niet verplicht hoeven toe te passen.
