Deeltijdontslag: uitweg voor de cultuursector?

De cultuursector heeft te maken met forse bezuinigen, vele gezelschappen zullen het in het kader van de culturele basisinfrastructuur 2013-2016 met fors minder inkomsten moeten doen. Op Prinsjesdag 2012 zal duidelijk worden hoeveel er gekort zal worden op de Rijkssubsidie. Er kan echter al worden voorzien dat ontslagen voor veel gezelschappen onvermijdelijk zullen zijn. Alhoewel het Ontslagbesluit deeltijdontslag in artikel 4:3 lijkt uit te sluiten, zetten de Beleidsregels Ontslagtaak UWV de deur toch op een keur. Het Gelders Orkest maakte op 9 januari 2012 bekend van deeltijdontslag gebruik te willen maken. Wat is het juridisch kader?

Deeltijdontslag is een uitzonderingsituatie. Uitgangspunt is dat dat UWV toestemming voor opzegging van de arbeidsverhouding weigert, indien het aantal werknemers dat voor ontslag wordt voorgedragen groter is dan het aantal arbeidsplaatsen dat komt te vervallen. Hierbij speelt het begrip arbeidsverhouding een belangrijke rol; deze rechtsbetrekking is volgens algemene opvatting ondeelbaar. In het verlengde hiervan, stelt het UWV dat een verzoek om toestemming om de arbeidsverhouding op te zeggen, slechts voor de gehele arbeidsverhouding kan worden verleend of geweigerd. Hoofdstuk  21 van de Beleidsregels Ontslagtaak UWV sluit deeltijdontslag echter niet uit. Kan de werkgever aannemelijk maken dat deeltijdontslag onvermijdelijk is, dan kan het UWV toestemming verlenen voor opzegging met een zogenaamde ‘premisse’.  De premisse is de vooronderstelling dat de werkgever de gehele arbeidsovereenkomst opzegt, onder het gelijktijdig aanbieden van een nieuw, beperkter contract. Ontslag voor het geheel, onder het gelijktijdig aanbieden van een beperkter contract is het juridische vat waarin deeltijdontslag moet worden gegoten.

Deze opening in de Beleidsregels blijft uitdrukkelijk bedoeld voor uitzonderingssituaties.  De werkgever moet aannemelijk maken dat deeltijdontslag onvermijdelijk is. Zo dient sprake te zijn van omstandigheden die gelegen zijn in de functies van de werknemers en/of in de wijze waarop die functies met elkaar samenhangen. Aannemelijk moet zijn dat het gehele ontslag van één of meer (gespecialiseerde) medewerkers  de algehele bedrijfsvoering ernstige schade toebrengt en/of de voortgang van de werkzaamheden ernstig belemmert of zelfs onmogelijk maakt. Binnen de podiumkunsten biedt het deeltijdontslag mogelijk uitkomst om werkgelegenheid breed te behouden en de krimp te verdelen. Om bepaalde stukken te kunnen blijven spelen, zal een orkest voldoende musici van diverse aard in huis moeten hebben.  Wellicht dat een zelfde redenering opgaat voor dans- en toneelgezelschappen, alhoewel onvermijdelijkheid van deeltijdontslag voor die gezelschappen wellicht minder evident is dan voor muziekgezelschappen. Mijns inziens in ieder geval de moeite van het onderzoeken waard, nu deeltijdontslag een manier kan zijn om de kern van (de activiteiten) van een gezelschap te behouden.