Europese Commissie licht staatssteunregels voor overheidsbedrijven toe

De Europese Commissie heeft onlangs een guidance paper (er is enkel een Engelse versie) gepubliceerd over de financiering, herstructurering en privatisering van overheidsbedrijven. In de huidige financiële crisis leiden diverse overheidsbedrijven verlies of nemen de schulden van deze bedrijven toe, hetgeen hun levensvatbaarheid onzeker maakt. In een poging tegemoet te komen aan de problemen van overheidsbedrijven, nemen diverse lidstaten maatregelen. Deze maatregelen kunnen mogelijk als staatssteun worden aangemerkt. Daarom zet de Europese Commissie in de guidance paper uiteen hoe zij aankijkt tegen financiering, herstructurering en privatisering van overheidsbedrijven.

De staatssteunregels
De Europese Commissie legt eerst in algemene zin uit op welke wijze getoetst moet worden of een overheidsmaatregel staatssteun oplevert. Als er sprake is van staatssteun, moet nagegaan worden of een (groeps)vrijstelling van toepassing is. Hierbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan de Algemene groepsvrijstelling en de De minimis verordening.

Indien geen beroep kan worden gedaan op een groepsvrijstelling, moet de maatregel bij de Europese Commissie te worden gemeld. Artikel 108 lid 3 VWEU schrijft verder voor dat de maatregel niet mag worden uitgevoerd voordat de Europese Commissie een positieve beslissing heeft genomen. Dit is de zogenaamde standstill verplichting.

Financiering van overheidsbedrijven
Bij financiering van overheidsbedrijven kan onder andere worden gedacht aan kapitaalinjecties en het afschrijven van schulden. De staatssteunregels staan de financiering van overheidsbedrijven niet in de weg, mits de overheid maar op dezelfde wijze handelt als een private investeerder. Van staatssteun is evenmin sprake als het overheidsbedrijf wordt gecompenseerd voor diensten van algemeen economisch belang wanneer aan de zogenaamde Altmarkcriteria wordt voldaan.

In het geval de overheid het overheidsbedrijf echter financiële middelen verschaft die een niet-overheidsbedrijf niet zou kunnen krijgen, is er sprake van staatssteun. De Europese Commissie wijst erop dat financiering van overheidsbedrijven best toelaatbaar kan zijn als bijvoorbeeld reddings- en herstructureringssteun, regionale steun of steun voor onderzoek, ontwikkeling en innovatie.

Herstructurering van overheidsbedrijven
In het algemeen is er van staatssteun geen sprake indien de investeringen met staatsmiddelen plaatsvinden onder marktomstandigheden, dat wil zeggen investeringen die ook door marktpartijen zouden worden gedaan. Indien dit echter niet het geval is, en geen beroep op een groepsvrijstelling mogelijk is, moet de maatregel bij de Europese Commissie worden gemeld. Ook in dit kader wijst de Europese Commissie erop dat de maatregel toelaatbaar kan zijn als het gaat om een “onderneming in moeilijkheden” en voldaan wordt aan voorwaarden voor steun aan dit soort ondernemingen.

Privatisering van overheidsbedrijven
Uitgangspunt bij de privatisering van overheidsbedrijven is dat als er een marktconforme prijs wordt betaald, er van staatssteun geen sprake is. Teneinde te garanderen dat de koopprijs marktconform is, stelt de Europese Commissie eisen aan het verkoopproces. Alle potentiële kopers moeten kunnen mee bieden. In beginsel moet er een openbare biedingsprocedure worden gevolgd. Maar de beschikkingenpraktijk van de Europese Commissie wijst uit dat onderhandse verkoop ook mogelijk is.

Bovendien moet er niet alleen naar het verkoopproces worden gekeken. Ook voorafgaand aan de verkoop spelen de staatssteunregels een rol. De overheid zou bijvoorbeeld schulden van het overheidsbedrijf kunnen kwijtschelden. Onder omstandigheden kan dit een voordeel opleveren voor de koper. Voorzichtigheid is dus geboden.

Slot
In de guidance paper legt de Europese Commissie duidelijk uit hoe steun aan overheidsbedrijven wordt beoordeeld. De informatie is niet nieuw, maar het is handig om alle informatie in één document gebundeld te zien zodat  de financiering, herstructurering en privatisering van overheidsbedrijven eenvoudiger staatssteuncompliant gemaakt kunnen worden. Dit laat onverlet dat het niet mogelijk is alle mogelijke situaties in een document te beschrijven. Het blijft dus oppassen.