Risicogestuurd, capaciteit en samenwerking
De Inspectie SZW werkt risico gestuurd. In hoofdstuk 3 van het jaarplan wordt op diverse risico’s in verschillende branches ingegaan, en de wijze waarop de capaciteit van de Inspectie SZW daarbij wordt ingezet. Aandacht van de Inspectie SZW gaat vooral uit naar bedrijven met gevaarlijke stoffen, arbeidsuitbuiting en schijnconstructies (samen goed voor 36,1% van de capaciteit van de Inspectie).
In het jaarverslag worden diverse voorbeelden van samenwerkingen van de Inspectie SZW met andere diensten beschreven. Zo wordt een onderzoek in 2016 van 50 fastfoodfilialen omschreven, waar in totaal 10 schoonmaakbedrijven ’s nachts actief waren. De Inspectie SZW werkte daarbij samen met de Belastingdienst, het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV), gemeenten, de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) en haar eigen Digitaal Expertisecentrum (DEC).
Ook omschrijft de Inspectie SZW dat de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) het toezicht op naleving van de arbeidsomstandighedenwetgeving meeneemt bij haar toezicht op de horeca. Omgekeerd meldt de Inspectie SZW bijvoorbeeld onhygiënische omstandigheden bij de NVWA.
Toezichthouders zoeken steeds vaker samenwerking met elkaar. Wat betreft de NVWA is dat ook in enkele protocollen vastgelegd. Zie bijvoorbeeld het samenwerkingsprotocol tussen de NVWA en de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) en meer recent (per 23 augustus 2016), het samenwerkingsprotocol tussen de NVWA en de Autoriteit Consument & Markt (ACM).
Horeca en detailhandel (in 2017 extra aandacht voor wellness)
In hoofdstuk 4.1.4 van het jaarverslag van de Inspectie SZW wordt ingegaan op de horeca en detailhandel. Resultaten in 2016 en doelen voor 2017 worden omschreven. De Inspectie omschrijft dat de grootste risico’s in deze sectoren liggen in illegale tewerkstelling, overschrijding van arbeidstijden en onderbetaling. Dit omdat er veel zelfstandigen, flexwerkers en jongeren in deze sectoren werken. Het programma van de Inspectie ziet dan ook met name op de Wet minimumloon (WML), Arbeidstijdenwet (ATW) en de Wet arbeid vreemdelingen (Wav). Dit neemt 7,6% van de capaciteit van de Inspectie SZW in beslag. Vergeleken met voornoemde bedrijven met gevaarlijke stoffen, arbeidsuitbuiting en schijnconstructies, is dat dus een zeer bescheiden beschikbare capaciteit. In het jaarverslag wordt aangekondigd dat in 2017 specifiek de wellnessbranche onder de loep wordt genomen.
Zoals ik al aangaf, worden in het jaarverslag resultaten uit 2016 besproken. Daarbij worden extreme voorbeelden aangehaald. Ten aanzien van de horeca wordt het voorbeeld besproken van illegalen die als kok werkten. In dat betreffende restaurant waren zij gevlucht toen de inspecteurs hen op camerabeeld vastlegden. Uiteindelijk kwam er een speurhond van de Koninklijke Marechaussee aan te pas, om te ontdekken dat de twee heren zich in een verborgen ruimte in een koelcel hadden verstopt. Een ander voorbeeld (in de agrarische sector), dat van zes uitgebuite Poolse champignonplukkers, heeft recent tot strafrechtelijke veroordelingen geleid. Op 10 november 2016 heeft de rechtbank Limburg de BV, haar directeur, een financieel leidinggevende en een ICT’er strafrechtelijk veroordeeld wegens arbeidsuitbuiting, en valsheid in geschrifte.
Het onderzoek naar de schoonmaakbedrijven bij de 50 fastfoodfilialen, noemde ik hiervoor al. De Inspectie SZW geeft aan dat er structureel misstanden met betrekking tot eerlijke en veilige werkomstandigheden bestaan in de schoonmaakbranche. De gevolgen hiervan in de horeca worden ook in het jaarverslag benoemd:
‘In een van de onderzoeken moet een schoonmaakbedrijf 1,3 miljoen euro aan loonheffing nabetalen. Het bedrijf is inmiddels failliet, maar de rekening gaat nu naar de betrokken fastfoodketen.’
Agrarische en groene sector (in 2017 extra aandacht voor loonwerk en paddenstoelenteelt)
Hoewel in het jaarverslag wordt omschreven dat in de agrarische en groene sector qua veiligheid en gezondheid sprake is van risicovol werk, en dat ook risico’s spelen van illegale tewerkstelling, onderbetaling en overschrijding van arbeids- en rusttijden, is slechts 2,4% van de capaciteit van de Inspectie in 2016 in deze sector ingezet.
In het jaarverslag wordt voor deze sector wel een duidelijke focus voor 2017 geformuleerd, namelijk het veilig werken en het verminderen van blootstelling aan fysieke overbelasting en gevaarlijke stoffen. Het beoogd effect is minder (dodelijke) ongevallen en het vergroten van de duurzame inzetbaarheid, zodat werknemers gezond hun pensioengerechtigde leeftijd kunnen bereiken.
De Inspectie SZW benoemt voor het eerst in haar jaarplan de beoogde effecten en resultaten, omdat het maatschappelijk effect meer zegt over de effectiviteit dan het aantal uitgevoerde inspecties en de boetes die werden opgelegd, aldus Inspecteur-generaal Marc Kuipers van de Inspectie SZW,
Ook wordt er een focus voor 2017 voor bepaalde deelsectoren genoemd, namelijk agrarisch loonwerk (met landbouwwerktuigen als bijzondere aandacht) en (pluklorries bij) de paddenstoelenteelt . De Inspectie SZW kondigt tot slot aan dat in 2017 in de sector glastuinbouw, de uienverwerkingssector en bij kippenvangers onder meer zal worden geïnspecteerd op beloning en op illegale tewerkstelling.
Productveiligheid en Certificering
Wat voor de Food & Agri branche verder van belang is dat in het jaarverslag aandacht wordt besteed aan (markttoezicht op) productveiligheid en aan certificering.
Wat dat laatste betreft geeft de Inspectie SZW aan dat bij risicovolle producten, gevaarlijke werkzaamheden of processen, wettelijk verplichte certificaten een manier zijn om de gebruikers vooraf gerechtvaardigd vertrouwen te geven dat zo veilig en gezond gewerkt kan worden. In dat kader wordt aangekondigd dat in 2017 de certificatiestelsels van asbest en arbodiensten en arbodeskundigen extra aandacht krijgen (de in het jaarverslag genoemde andere aandachtspunten, zoals het opsporen van conventionele explosieven en duikarbeid, zijn uiteraard voor Food & Agri niet van belang). Verder krijgen de productcertificatie van liften en koelinstallaties in de gebruiksfase extra aandacht van de Inspectie.
Ook benoemt de Inspectie SZW dat wanneer iemand een machine, gereedschap of persoonlijk beschermingsmiddel koopt, hij erop moet kunnen vertrouwen dat het aan de Europese veiligheidseisen voldoet. Omdat de oorzaak van een ongeluk soms in technisch gebrek of een fout ontwerp van een arbeidsmiddel ligt, zal de Inspectie SZW in 2017 ook extra aandacht besteden aan naleving van Europese product richtlijnen voor producten die voornamelijk in de professionele werkomgeving worden toegepast.
In het jaarverslag worden in dat kader actieve interventies bij producenten, importeurs en distributeurs in 2017 aangekondigd. Op basis van onder meer risicoanalyses en Joint Actions (dat wil zeggen: EU-samenwerkingsprojecten) is gekozen om voor de volgende producten inspectieaandacht in 2017 in te richten:
- stalschermen
- pluklorries (ten aanzien van de paddenstoelenteelt is dat zoals gezegd ook expliciet benoemd)
- balenpersmachines
- teeltwisselmachines
- mobiele transporteurs
- veiligheidsschoenen
- bowlingmachines, en
- vleesverwerkingmachines.
Dat geldt ook voor hefbruggen, schaarhoogwerkers, transpondersystemen, kolomboormachines, FFP3 filtermaskers, motorkettingzagen, gritstraalapparatuur en ATEX-lampen, maar dat is voor ondernemingen in de Food & Agri branche minder van belang.
Samenvattend
Hoewel de meeste capaciteit van de Inspectie SZW in 2017 evenals in 2016 niet specifiek zal uitgaan naar de Food & Agri branche, kunnen ondernemingen in deze branche vanwege de aankondigingen in het jaarverslag wel rekening houden met extra aandacht van de Inspectie SZW voor bepaalde deelbranches (de wellnessbranche, loonwerk en paddenstoelenteelt) en met name machines (zoals pluklorries en balenpers- teeltwissel en vleesverwerkingmachines). Verder worden branche overstijgende problematieken benoemd in het jaarverslag van de Inspectie SZW. Dat ondernemers in de Food & Agri branche ook bedacht moeten blijven op kort gezegd het goed werkgeverschap van de door hen ingeschakelde bedrijven, wordt geïllustreerd door het besproken voorbeeld van de schoonmakers in de fastfoodfilialen.
