Gedoogplichten in de Omgevingswet: keuze voor rechtsbescherming pas bij Invoeringswet

Op 18 februari  2015 heeft de regering de Nota naar aanleiding van het Verslag en een nota van wijziging van de Omgevingswet naar de Tweede Kamer gezonden. In de nota reageert de regering op de vragen en opmerkingen van de fracties over het wetsvoorstel voor de Omgevingswet. Deze vragen gingen ook over de gedoogplichten in de Omgevingswet.

Gedoogplichten in hoofdstuk 10 van de Omgevingswet
Hoofdstuk 10 van het wetsvoorstel Omgevingswet voorziet in een gemoderniseerde regeling voor het opleggen van een gedoogplicht. Er zijn wettelijke gedoogplichten  en bij beschikking op te leggen gedoogplichten. De Belemmeringenwet Privaatrecht zal verdwijnen, en veel van de bestaande gedoogplichten (zoals nu opgenomen in de Waterwet en de Wet milieubeheer) zullen worden opgenomen in de Omgevingswet.  Het begrip “werk van algemeen belang” wordt geuniformeerd. De procedure tot het opleggen van een gedoogplichtbeschikking wordt gestroomlijnd; na toepassing van afdeling 3.4 Awb (de uniforme openbare voorbereidingsprocedure) moet binnen zes maanden op de aanvraag tot het nemen van een gedoogplichtbeschikking worden beslist, en anders dan nu onder de Belemmeringenwet staat uitsluitend rechtstreeks beroep open bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. De gedoogplichtbeschikking wordt direct uitvoerbaar zodat bezwaarmakers een voorlopige voorziening zullen moeten vragen. (Voor de kans van slagen van zo’n verzoek verwijs ik naar mijn recente artikel over een gedoogplicht BP…). De gedoogplichtige heeft recht op schadevergoeding, de regeling daarvoor zal ook worden opgenomen in de Omgevingswet.

De in de Omgevingswet te vervangen gedoogplichten
De SP-fractie had gevraagd wat werd bedoeld met de ‘gedoogplichten uit diverse wetten’ die in het wetsvoorstel worden vervangen. De regering legt in de Nota naar aanleiding van het verslag uit dat daarmee wordt gedoeld op de in hoofdstuk 10 van het wetsvoorstel opgenomen gedoogplichten die niet verbonden zijn aan de Belemmeringenwet Privaatrecht (BP), maar als zelfstandige gedoogplicht zijn opgenomen in andere wetten. Zo worden in  verschillende wetten (bijvoorbeeld de Gaswet en de Drinkwaterwet) gedoogplichten beschreven waarop de BP van toepassing wordt verklaard. De gedoogplichten uit die wetten gaan, samen met de BP, op in de Omgevingswet. Daarnaast zijn er ook wetten met gedoogplichten waarop de BP niet van toepassing is verklaard. Voor zover die gedoogplichten zien op de fysieke leefomgeving zijn die zoveel mogelijk ook opgenomen in de hoofdstuk 10. Deze categorie gedoogplichten is nu te vinden in de Waterwet, de Mijnbouwwet, de Wet milieubeheer, de Wet luchtvaart, de Wet beheer rijkswaterstaatswerken, de Wet lokaal spoor, de Wet inzake de luchtverontreiniging, de Ontgrondingenwet, en de Monumentenwet 1988, en is nog aangevuld met de gemoderniseerde variant van de gedoogplicht uit het huidige artikel 24 van de Wet hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden.

Rechtsbescherming tegen onteigeningsbesluiten en gedoogplichten: keuze bij Invoeringswet
Vanuit D66 kwamen kritische geluiden over de keuze voor beroep in één instantie, de Afdeling bestuursrechtspraak. De regering licht toe dat ervoor is gekozen om een uitzondering te maken van het uitgangspunt van beroep in twee instanties, om te bewerkstelligen dat de procedure wel met waarborgen is omkleed maar toch vlot kan worden doorlopen. De Raad van State heeft echter geadviseerd dat die redenen geen dragende motivering geven voor beroep in één instantie bij gedoogplichten. Om die reden wil de regering de beslissing heroverwegen om bij gedoogplichten beroep in één instantie mogelijk te maken. Met de stelselherziening streeft de regering naar een samenhangende regeling van beroep tegen besluiten binnen het omgevingsrecht. Onderdeel daarvan is ook de beroepsprocedure tegen een onteigeningsbesluit. Beide besluiten maken immers, in verschillende mate weliswaar, inbreuk op het eigendomsrecht en het ligt dan ook voor de hand de rechtsbescherming tegen beide besluiten in beginsel op vergelijkbare wijze vorm te geven. Voor de regering weegt hierbij zwaar dat de onzekerheid over het beperken van het eigendomsrecht of het ontnemen van eigendom niet onnodig lang moet duren, en beroep in één instantie kan daar aan bijdragen. Bovendien sluit dit aan bij de beroepsprocedure voor de planologische besluiten waaraan het inzetten van het instrument gedoogplicht (geldt ook voor onteigening) uitvoering geeft. De definitieve regeling van beroep in één of twee instanties geschiedt voor besluiten op grond van de Omgevingswet, waaronder de gedoogplichten, bij gelegenheid van de Invoeringswet Omgevingswet. Daarin wordt bezien welke onderdelen van de Awb van toepassing zijn. De regeling voor beroep tegen onteigeningsbesluiten vormt een onderdeel van de aanvullingswet grondeigendom, dat gelijktijdig met de Invoeringswet in procedure zal worden gebracht. Op de beroepsregeling wil de regering daarom nu niet vooruitlopen.

Gedoogplicht ten behoeve van duurzame energienetwerken
Vanuit de Christen Unie werd gevraagd naar gedoogplichten voor duurzame energienetwerken. De regering wijst erop dat het wetsvoorstel net als de huidige (energie)wetgeving voorziet  in een gedoogplicht voor energienetwerken. Dit is geregeld in artikel 10.14 van het wetsvoorstel.

Heeft u vragen over gedoogplichten of de Omgevingswet? Belt of mailt u met Hanna Zeilmaker, gespecialiseerd in onteigening en gedoogplichten.