In zijn uitspraak van 26 januari 2011 over een bestemmingsplan en exploitatieplan van de gemeente Overbetuwe geeft de Afdeling voor het eerst aan dat de in art. 6.12.2 sub a Wro bedoelde uitzondering van de plicht tot vaststelling van een exploitatieplan ruim mag worden uitgelegd. De Afdeling had eerder overwogen (uitspraak van 18 augustus 2010 in zaak nr. 200900844/1/R3; www.raadvanstate.nl) dat artikel 6.2.1 van de Bro, bezien in onderlinge samenhang met artikel 6.12, eerste en tweede lid, van de Wro, aldus moet worden uitgelegd dat de raad bij de vaststelling van een bestemmingsplan dat voorziet in een of meer bouwplannen die zijn aangewezen in artikel 6.2.1 van het Bro (hierna: aangewezen bouwplannen) kan besluiten geen exploitatieplan vast te stellen indien de gemeente grondexploitatieovereenkomsten heeft gesloten met alle eigenaren van gronden waarop het bestemmingsplan aangewezen bouwplannen mogelijk maakt.
In zijn uitspraak van 26 januari 2011 (201002305/1/R2) stelt de Afdeling deze strikte uitleg weliswaar voorop, maar de Afdeling geeft vervolgens alle ruimte voor een alternatieve invulling van het verzekerd zijn van het kostenverhaal, met de volgende overweging:
“Verder blijkt uit de toelichting bij het plan dat de uitvoering van het plan wordt verricht door één ontwikkelende partij waarmee de raad een overeenkomst heeft gesloten waarin verzekerd is dat alle projectgebonden kosten verhaald kunnen worden op de initiatiefnemer. Tevens heeft de raad een overeenkomst gesloten met de initiatiefnemer waarin het verhaal van de gemeentelijke kosten is verzekerd.
Gelet hierop heeft de raad zich in dit geval op het standpunt kunnen stellen dat het verhaal van de kosten van de grondexploitatie in zoverre is verzekerd. De Afdeling ziet dan ook geen grond voor het oordeel dat het besluit om geen exploitatieplan vast te stellen is genomen in strijd met artikel 6.12, tweede lid, aanhef en onder a, van de Wro.”
Kortom, ook in situaties waarin de gemeente met één partij heeft gecontracteerd over het verhaal van alle projectgebonden kosten, en waarin niet met alle eigenaren van “bouwplangronden” is gecontracteerd, is het kostenverhaal anderszins verzekerd. Deze ruime uitleg beantwoordt in ieder geval aan de behoefte vanuit de praktijk, maar het is de vraag hoe zich deze uitleg verhoudt met de bedoeling van de wetgever om juist met het verplichte kostenverhaal free-riders te voorkomen. In het geval van een geslaagd beroep op zelfrealisatie van een grondeigenaar in een gebied, waarover met één marktpartij is gecontracteerd, ontspringt deze immers het kostenverhaal: er is immers geen exploitatieplan!
