Hansgrohe wint met modelrecht op douchekop

Hansgrohe strijdt sinds 2006 tegen de Niagara hand-regendouchekop van Tiger. Hansgrohe roept haar modelrecht in, maar verloor in eerste instantie. De rechtbank vond de kenmerkende vormgeving van de als model gedeponeerde douchekop vooral een uiting van bestaande stijl of modetrends en technisch bepaald. De wel beschermde elementen verschillen te veel met de douchekop van Tiger om een inbreuk aan te nemen. In hoger beroep denkt het Hof daar anders over en dat valt goed uit voor Hansgrohe.

Hansgrohe heeft in 2003 een Europees modelrecht geregistreerd voor haar Raindance hand-regendouchekop, die zich kenmerkt door een korte handgreep overlopend in een douchekop met een diameter van 15 centimeter, alles uitgevoerd in verchroomde afgeronde vormen.

In de modelregistratie is aangegeven voor welke elementen van de vormgeving modelbescherming wordt geclaimd. Vereist is dat in die elementen een eigen karakter is belichaamd; geen eigen karakter betekent geen bescherming. Partijen twisten over de vraag of het model van Hansgrohe wel een eigen karakter bezit. Anders dan de Rechtbank oordeelt het Hof dat de douchekop van Hansgrohe wel degelijk een eigen karakter heeft,omdat niet alle elementen van de vormgeving behoren tot bestaande stijl of modetrends voor hand-regendouchekoppen en ook niet allemaal technisch bepaald zijn.

Welke details van de douchekop wel of niet tot een bestaande stijl of trend behoren, staat in overwegingen 11 en 12 van het arrest. De technisch bepaalde details van de douchekop staan beschreven in overwegingen 18 t/m 21. Het arrest van het Hof bevat daarnaast een aantal vermeldenswaardige algemene overwegingen. Daar ga ik hierna nader op in.

In het auteursrecht geldt dat uitingen die behoren tot een bepaalde stijl of trend van bescherming zijn uitgesloten. Dit geldt als zodanig niet in het Europees modellenrecht. Maar via de toets van het eigen karakter speelt die uitsluiting toch ook een rol in het modellenrecht, aldus het Hof. Voor zover het Europese model elementen bevat die kunnen worden beschouwd als een uiting van een bepaalde stijl of trend ontbeert het model volgens het Hof in zoverrre een eigen karakter. Andere modellen met dezelfde stijl- of trenduitingen vormen geen inbreuk (ze wekken geen andere algemene indruk). Het Hof benadrukt dat deze uitsluiting van elementen van stijl of trends ziet op het daaraan ten grondslag liggende idee of concept en dus niet op de concrete uitwerking van die stijl of trend. Die concrete uitwerking kan wel degelijk beschermd zijn, mits voldoende afwijkend van reeds bestaande andere uiwerkingen van diezelfde stijl of trend.

Tiger heeft in deze zaak volgens het Hof niet voldoende aannemelijk gemaakt dat de kenmerkende elementen van de douchekop van Hansgrohe uitingen van een bestaande stijl of trend vormen.

Tiger had ook nog aangevoerd dat Hansgrohe een nieuwe stijl of trend had ingezet en door de navolging daarvan haar modelrechtbescherming had verloren (dit wordt ook wel "verwatering" genoemd). Het Hof oordeelt dat in het Europees modellenrecht als uitgangspunt geldt dat de bescherming van het model niet afneemt of verloren gaat als het model wordt nagevolgd door anderen; oftewel, geen verwatering van het modelrecht. De bescherming van het model moet worden beoordeeld naar het moment van het ontwerp, althans het depot ervan.

Afbrokkeling van de beschermingsomvang van het model acht het Hof niet mogelijk in geval van navolging, zeker niet als de houder en het modelrecht consequent optreedt tegen navolgers. Daarmee lijkt het Hof de deur toch op een kier te laten staan voor enige vorm van verwatering van het modelrecht.

Omdat Hansgrohe in deze zaak had aangetoond voldoende te hebben opgetreden tegen navolgers, was het modelrecht van Hansgrohe niet afgebrokkeld volgens het Hof.

Het modelrecht beschermt niet de kenmerken van de vormgeving die uitsluitend door de technische functie worden bepaald. Dit wordt ook wel de "techniek uitsluiting" genoemd. De techniek uitsluiting roept de vraag op of de door de techniek bepaalde vorm niet toch beschermd is wanneer hetzelfde technische resultaat kan worden bereikt via een andere weg (een alternatieve technische oplossing). Houders van een vormmerk of een model waarvan de vormgeving in zekere zin technisch bepaald is, willen zich daar graag op beroepen.

Voor vormmerken heeft het Europese Hof van Jusititie in het Philips/Remington-arrest en het Lego/Megabrands-arrest bepaald dat het bestaan van alternatieve oplossingen niet relevant is voor de techniek uitsluiting. 

In deze zaak bevestigt het Hof dat dit ook geldt voor Europese modelrechten. Daarmee herhaalt het Hof zijn gelijke overweging in een eerder arrest van 24 februari 2009.

Anders dan de Rechtbank vindt het Hof dat niet is aangetoond dat de verhouding tussen de grootte van de douchekop en de lengte van de handgreep technisch bepaald is.

Aldus concludeert het Hof dat de kenmerkende elementen van de vormgeving van het model van Hansgrohe wel degelijk beschermd zijn. Op basis van een gedetailleerde analyse (zie overwegingen 23 t/m 26) komt het Hof vervolgens tot het oordeel dat de douchekop van Tiger inbreuk maakt op het modelrecht van Hansgrohe. Tiger wordt op grond daarvan veroordeeld haar Niagara douchekoppen in de gehele Europese unie uit de markt te halen, het gebruik ervan te staken en de schade van Hansgrohe te vergoeden. Voor Tiger zal dat een koude douche zijn.