De casus
De Duitse stad Kiel had in 2011 een eigen adviesbureau (Wirtschaftsbüro Gaarden) opgericht. Wirtschaftsbüro Gaarden werd belast met het gratis verstrekken van zowel informatie als advies- en consultancydiensten aan geïnteresseerde individuen, nieuw opgerichte bedrijven en kleine en middelgrote ondernemingen (KMO’s) teneinde de aantrekkelijkheid van en de economische activiteiten in Kiel-Gaarden te bevorderen. De achtergrond hiervan was dat Kiel-Gaarden een achtergestelde wijk van stad Kiel is waar stedelijke ontwikkelingsprogramma’s worden uitgevoerd.
Voor een periode van drie jaar vanaf 1 september 2011 tot 31 augustus 2014 kende de stad Kiel zonder een aanbestedingsprocedure te houden aan Wirtschaftsbüro Gaarden een budget toe van € 690.198,--. Een extra budget werd goedgekeurd voor de periode van 2014 tot 2017. Daarnaast was € 66.000,-- voorzien voor de periode 1 september 2014 tot en met 31 december 2014, en nog eens € 198.000,-- per jaar voor de periode tussen 2015 en 2017. De stad Kiel verzorgt tot slot kosteloos het management van Wirtschaftsbüro Gaarden.
Het bedrijfseconomisch adviesbureau Dr. Berndt Consultants diende een klacht in bij de Europese Commissie. Volgens Dr. Berndt Consultants vormden de bijdragen van de stad Kiel aan Wirtschaftsbüro Gaarden onrechtmatige staatssteun. Dit werd volgens Dr. Berndt Consultants nog eens onderstreept door het feit dat zij had aangeboden dezelfde diensten voor het lagere bedrag van € 552.198,-- te verrichten, welk aanbod door de stad Kiel niet werd aangenomen.
Beoordeling door de Europese Commissie
De Europese Commissie gaat uitsluitend na of de steun aan Wirtschaftsbüro Gaarden gevolgen heeft voor de handel tussen de lidstaten. Omdat de Europese Commissie tot de een ontkennende conclusie komt, gaat de Europese Commissie niet meer in op de andere cumulatieve vereisten voor staatssteun.
Net als in de eerste twee besluiten controleert de Europese Commissie:
| (i) | of de begunstigde onderneming goederen of diensten levert in een beperkt gebied binnen een lidstaat en het onwaarschijnlijk is dat klanten uit andere lidstaten worden aangetrokken, en |
| (ii) | of het met een “voldoende mate van waarschijnlijkheid” niet te verwachten is dat de maatregel een “meer dan marginaal effect” zal hebben op de voorwaarden voor grensoverschrijdende investeringen of vestiging. |
De Europese Commissie stelt vast dat Wirtschaftsbüro Gaarden enkel op plaatselijk niveau diensten verleent, namelijk in de wijk Gaarden. In deze wijk wonen ongeveer 19.000 van de in totaal 242.000 inwoners van de stad Kiel. Bovendien is de dienstverlening gericht op kleine ondernemingen in een sociaal achter gebleven gebied. Gelet hierop is het volgens de Europese Commissie redelijkerwijs niet te verwachten dat de steunmaatregel invloed heeft op de voorwaarden die grensoverschrijdende investeringen of vestiging in business consultancy diensten bepalen.
Commentaar
De Europese Commissie heeft de onderhavige zaak duidelijk aangegrepen om uit te leggen wanneer steun aan een overheidsonderneming geen interstatelijk effect heeft. Dat is mooi meegenomen. Een waarschuwing is wel op z’n plaats. De casus bevat namelijk twee elementen die de Europese Commissie eigenlijk in de beoordeling had moeten meenemen.
Op de eerste plaats is het de vraag of Wirtschaftsbüro Gaarden überhaupt een selectief voordeel heeft gekregen. Uit de casus volgt dat Wirtschaftsbüro Gaarden gratis informatie en advies geeft. Het ligt voor de hand dat hiermee de aan Wirtschaftsbüro Gaarden toegekende steun grotendeels wordt doorgegeven aan geïnteresseerde individuen, nieuw opgerichte bedrijven en KMO’s. Indien het niet-doorgegeven gedeelte niet hoger is dan nodig om Wirtschaftsbüro Gaarden in staat te stellen de opgedragen werkzaamheden uit te voeren, waarbij overigens rekening gehouden mag worden met een redelijke winst, ontvangt Wirtschaftsbüro Gaarden geen selectief voordeel. Bij gebreke hiervan is van staatssteun ook geen sprake. In de Richtsnoeren inzake staatssteun ter bevordering van risicofinancieringsinvesteringen hanteert de Europese Commissie een zelfde redenering ten aanzien van financiële intermediairs: in het algemeen worden financiële intermediairs beschouwd als vehikel om steun over te dragen aan de investeerders en/of aan de ondernemingen waarin wordt geïnvesteerd, en niet als begunstigde van de steun.
Aangezien de aan Wirtschaftsbüro Gaarden toegekende steun in ieder geval voor een deel wordt doorgegeven, had het op de tweede plaats voor de hand gelegen dat de Europese Commissie ook had onderzocht of op het niveau van de ontvangers van de door Wirtschaftsbüro Gaarden verstrekte informatie en verleende diensten sprake is van staatssteun. De Europese Commissie deed dit bijvoorbeeld in het besluit ten aanzien van het FuE-Programm “WING” , een Duitse steunregeling waarbij steun werd gegeven voor de oprichting of ontwikkeling van incubators en technologie centra.
