Kiekeboe!

Mag je zomaar een foto van iemand nemen of heb je daarvoor toestemming nodig? Dit is de vraag die in de zogenoemde Reklos-zaak aan de orde is geweest. In die zaak komt het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) tot een aantal opmerkelijke conclusies.

Een fotograaf had in een privékliniek portretfoto’s van de pasgeboren baby Reklos gemaakt zonder toestemming zijn ouders, die hij later aan hen te koop aanbood. De ouders waren het hiermee niet eens. Zij stelden dat eerst toestemming gegeven zou moeten worden voor het nemen van de foto’s en spanden in Griekenland een procedure aan, onder meer tot afgifte van de negatieven, maar verloren. De motivering van de Griekse rechters was dat het gevoelsleven van een baby onvoldoende ontwikkeld is om voor de door de ouders gestelde bescherming van het privé-leven in aanmerking te komen. Uiteindelijk wendden de ouders zich tot het EHRM.

Volgens het EHRM is in dit geval het recht op bescherming van het privé-leven van baby Reklos geschonden. Het EHRM oordeelt – in zeer algemene bewoordingen – dat het recht op iemands beeltenis essentieel is. Dit recht veronderstelt dat over het gebruik daarvan controle moet kunnen worden uitgeoefend. Daaronder valt volgens het EHRM ook het recht om bezwaar te maken tegen het maken van een foto. In beginsel moet toestemming worden gegeven door degene die wordt gefotografeerd. De Griekse rechters gaven daarvan onvoldoende rekenschap. Het maken van de foto, het houden van de negatieven en het mogelijke ongewenste gebruik hiervan vormt volgens het EHRM een inbreuk op het privéleven van baby Reklos.

Deze uitspraak kan zeer verstrekkende gevolgen hebben voor de praktijk. In Nederland ging men er tot nu toe altijd vanuit dat toestemming voor het maken van een foto niet nodig is, maar dat de gefotografeerde zo nodig kan optreden tegen publicatie en gebruik van zijn foto, mits hij een rechtmatig belang daarbij heeft. Het is de vraag of deze situatie nu gewijzigd is. De algemene bewoordingen van het EHRM lijken daar op te wijzen. Dit kan betekenen dat voor fotografen een onwerkbare situatie ontstaat, omdat het vooraf vragen van toestemming niet altijd (of vaak niet?) mogelijk is. Het EHRM maakt overigens wel een uitzondering voor publieke personen en andere personen waarbij het maken van een foto nieuwswaarde heeft en benadrukt dat baby Reklos zich niet desbewust of per ongeluk in een situatie heeft begeven die zou kunnen worden vastgelegd.

Joost Becker, advocaat intellectueel eigendomsrecht