Legessanctie & diensten die verband houden met een “nieuw” bestemmingsplan

Inleiding
1 juli 2013 was voor gemeenten een belangrijke datum. Bestemmingsplannen die op 1 juli 2003 of eerder onherroepelijk waren moesten per 1 juli 2013 geactualiseerd zijn. Gebeurde dat niet op tijd dan vervalt de bevoegdheid om leges in te vorderen. Bestemmingsplannen die ná 1 juli 2003 onherroepelijk zijn geworden moeten binnen tien jaar na de datum hiervan worden vervangen.

Relevantie
De peildatum 1 juli 2013 ligt inmiddels al weer een tijd achter ons. Echter, met enige regelmaat komt er toch weer een interessante vraag op omtrent deze sanctieregeling. Onlangs was de vraag aan de orde of een gemeente in geval van een niet tijdige actualisatie gewoon leges mag heffen ter zake het “nieuw” vast te stellen bestemmingsplan. In die casus betrof het een bestemmingsplan op aanvraag, waarvoor de gemeente fikse leges in rekening bracht bij de initiatiefnemer. De initiatiefnemer was hiervan niet gediend en stelt dat ten aanzien van dit “nieuw” vaststellen bestemmingsplan geen leges zou hoeven te worden betaald, omdat de gemeente voor de betreffende locatie verzuimd heeft om tijdig een geactualiseerd bestemmingsplan vast te stellen. Hoe zit het in die situatie met de legessanctie?

Sanctieregeling
Uit artikel 3.1 lid 4 Wro volgt dat bij het niet tijdig vaststellen van een nieuw bestemmingsplan de bevoegdheid tot het invorderen van leges vervalt. Deze legessanctie is echter beperkt tot na dat tijdstip door of vanwege het gemeentebestuur verstrekte “diensten die verband houden met het bestemmingsplan”. Onder “diensten” worden volgens de wetsgeschiedenis in ieder geval de vergunningen voor bouw-, aanleg- of sloopactiviteiten binnen het betrokken bestemmingsplangebied beschouwd (Kamerstukken 2003-2004, 28916, nr. 9, p. 15).

Datzelfde lijkt te gelden voor besluiten tot wijziging en uitwerking van een bestemmingsplan. Aanvragen om een omgevingsvergunning die op de hiervoor genoemde activiteiten betrekking hebben en gebruikmaking van de wijzigingsbevoegdheid en/of uitwerkingsplicht houden rechtstreeks verband met het “oude” bestemmingsplan. Ten aanzien van het projectbesluit heeft de wetgever blijkbaar ook de bedoeling gehad om bij niet tijdige herziening van het bestemmingsplan de legessanctie van toepassing te laten zijn. Hoewel dit niet expliciet in de wettekst staat, moet er volgens de Memorie van toelichting op de Wro vanuit worden gegaan dat legessanctie ook geldt voor projectbesluiten en ontheffingen.

Uit het bovenstaande volgt dat de sanctieregeling alleen betrekking heeft op diensten die verband houden met het “oude” bestemmingsplan. De herziening van het “nieuwe” bestemmingsplan valt dus in beginsel niet onder de reikwijdte van de regeling. Deze conclusie brengt mij bij de vraag hoe dit dan zit bij een afwijking van het bestemmingsplan. Hiermee zou namelijk het betreffende initiatief ook planologisch kunnen worden ingepast. Geldt hiervoor de sanctieregeling wel?

Wabo
Bij de invoering van de Wabo zijn het projectbesluit en de ontheffing vervangen door de uitgebreide omgevingsvergunning en de reguliere vergunning ter afwijking van het bestemmingsplan. Sindsdien bestaat het projectbesluit niet meer. De vraag is dan ook of de legessanctie uit de Wro van toepassing is op de uitgebreide omgevingsvergunning. Bij de invoering van de Wabo is geen bepaling opgenomen die regelt dat geen leges kunnen worden ingevorderd als het bestemmingsplan niet tijdig is geactualiseerd. Daarnaast ontbreekt in de Invoeringswet Wabo een bepaling waaruit zou blijken dat de legessanctie van artikel 3.1 lid 4 Wro ook van toepassing is op de uitgebreide omgevingsvergunning.

De Wabo kent wel een legessanctie bij uitgebreide omgevingsvergunningen (artikel 2.9a Wabo), maar deze heeft betrekking op de tijdige beschikbaarstelling van een verleende vergunning op ruimtelijkeplannen.nl. Bij deze legessanctie wordt overigens gesproken over “diensten in verband met de omgevingsvergunning”. Niet van diensten die “verband houden met een bestemmingsplan”.

Conclusie
De legessanctie bij niet tijdige herziening van het bestemmingsplan is niet van toepassing op het “nieuw” vast te stellen bestemmingsplan en de uitgebreide omgevingsvergunning. Een uitgebreide omgevingsvergunning ziet in de regel ook op meer activiteiten dan alleen maar het “bouwen” en “gebruiken” in strijd met een bestemmingsplan. Het zou vanuit dit perspectief onredelijk kunnen zijn, dat voor al die diensten die verband houden met een uitgebreide omgevingsvergunning geen leges zouden mogen worden ingevorderd, omdat het bestemmingsplan niet tijdig zou zijn herzien.

Een initiatiefnemer in de situatie zoals hiervoor omschreven moet er dus in beginsel rekening mee houden dat een gemeente de leges gewoon kan invorderen bij een herziening van het “nieuwe” bestemmingsplan. De gemeente kan dit ook in geval van een omgevingsvergunning om af te wijken van het bestemmingsplan. Dit lijkt dan ook consistent.

Heeft u vragen over de sanctieregeling, neem contact op met Jasper Molenaar, advocaat sectie Overheid & Vastgoed.