Meespelen in erotisch getinte film. Ontslag op staande voet?

“De persoonlijke levenssfeer van de werknemer is een groot goed. Maar zodra een bepaalde levensstijl van invloed is op de kwaliteit van het werk, mag een werkgever een werknemer daarop onder omstandigheden wel degelijk aanspreken”. De aanleiding voor deze stelling uit een bijdrage aan deze kennispagina van augustus 2008 was (onder meer) de zaak van een serveerster in een casino op Aruba die wegens cocaïnegebruik op staande voet werd ontslagen. Een recente ontslagzaak illustreert nog eens het belang van de omstandigheden van het geval bij de beoordeling van de rechtsgeldigheid van een ontslag op staande voet.

Een ontslag op staande voet heeft ernstige gevolgen voor een werknemer en heeft te gelden als een laatste redmiddel. De eisen aan een (rechtsgeldig) ontslag op staande voet zijn dan ook streng. Uit een recente uitspraak van de kantonrechter Leeuwarden blijkt weer eens dat bij de beoordeling van de gerechtvaardigdheid van een ontslag op staande voet alle omstandigheden van het geval, “in onderling verband en onderlinge samenhang” in aanmerking genomen moeten worden. In deze zaak ging het om een werkneemster die in het kader van haar opleiding als leerling-kok op basis van een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd in een hotel werkte. Tijdens haar dienstbetrekking bleek zij in haar vrije tijd meegewerkt te hebben aan de opname van een erotisch getinte film die tegen betaling toegankelijk is voor bezoekers van een erotische website. Omdat het hotel niet met deze activiteiten geassocieerd wilde worden, besloot het tot ontslag op staande voet. In tegenstelling tot de zaak van de serveerster op Aruba hield het ontslag van de leerling-kok geen stand. Van een dringende reden in de zin van artikel 7:678 BW was naar het oordeel van de kantonrechter geen sprake.

De zaken van de serveerster en van de leerling-kok komen in zoverre overeen dat zij zich beide volledig afspeelden in de privésfeer. Een belangrijk verschil is wel dat uit de door de werkgever van de leerling-kok gehanteerde huisregels niet viel op te maken dat het een medewerker verboden is (op straffe van ontslag) mee te werken aan het opnemen van een erotisch getinte film, dan wel dat ieder gedrag dat de reputatie van het hotel kan schaden een reden is voor ontslag. Overtreding van de huisregels door de leerling-kok was dan ook niet aan de orde. De serveerster daarentegen was bekend met een duidelijk en stringent antidrugsbeleid dat consequent door haar werkgever werd gevoerd. Volgens de Hoge Raad was het duidelijk dat haar werkgever het van groot belang acht dat haar werknemers “clean” zijn en discussie over de vraag waar het omslagpunt ten aanzien van de invloed van drugs op het functioneren zou kunnen liggen, volledig uit de weg heeft willen gaan. De werknemers, onder wie de serveerster, waren gewezen op de mogelijkheid van ontslag in geval van een positieve uitslag van een drugstest. Zij hadden ook een verklaring ondertekend dat zij dit aanvaardden.

Een ander onderscheid ligt in het al dan niet hebben van klantencontact. De leerling-kok werkte aan de ‘koude kant van de keuken’, waarbij zij geen contact had met klanten. Haar werkgever kon dan ook niet aannemelijk maken dat zij bij voorzetting van het dienstverband moest vrezen voor negatieve reclame en reputatieschade. In de zaak van de serveerster speelde juist mee dat haar werkgever een immer correct gedrag van haar werknemers mocht vergen zonder de negatieve invloed daarop als gevolg van het gebruik van drugs. De Hoge Raad merkte de functie van serveerster (casino beverage server) aan als een representatieve
functie. Volgens de Hoge Raad mocht het Hof van belang achten dat ook in de vrije tijd gebruikte drugs van invloed kunnen zijn op het werk, alsmede de omstandigheid dat de concrete invloed van drugs vaak moeilijk te bewijzen zal zijn. In de zaak van de leerling-kok speelde overigens nog mee dat zij een arbeidsovereenkomst in het kader van haar opleiding was aangegaan voor de duur van één jaar. Een eventuele vroegtijdige beëindiging van de arbeidsovereenkomst zou voor het succesvol afronden van haar opleiding gevolgen hebben.

Kortom, twee zaken die door het verschil in omstandigheden tot verschillende uitspraken leiden. De vergelijking van beide zaken illustreert het belang van duidelijke huisregels. De omstandigheden van het geval in onderling verband en in onderlinge samenhang spelen een belangrijke rol. Volgens vaste jurisprudentie moet de rechter deze bij de beoordeling van de gerechtvaardigdheid van ontslag op staande voet in aanmerking nemen. Reden te meer voor werkgevers om een zorgvuldige inschatting te maken van alle omstandigheden van het geval voordat zij overgaan tot een ingrijpende maatregel als een ontslag op staande voet.