Nieuwe risico's in het aansprakelijkheidsrecht: nanotechnologie

Wat is nanotechnologie?
Nanotechnologie is een nieuwe technologie waarvan wij de mogelijkheden - maar zeker ook de risico's - nog niet goed kennen. Omdat de techniek zo nieuw is ontbreekt tot op heden een eenduidige definitie. De Europese Unie omschrijft nanotechnologie als volgt: ‘Nanotechnologie is het inzicht in en de beheersing van materie en processen op nanoschaal, meestal, maar niet uitsluitend, minder dan 100 nanometer in een of meer dimensies, waar grootte-afhankelijke verschijnselen zich kunnen gaan voordoen en nieuwe toepassingen mogelijk kunnen maken.’ (bron: http://www.dzw.gr/0ec04). Voor de beeldvorming: één nanometer is één miljardste meter en een menselijke haar is zo’n 80.000 nanometer dik (bron: http://www.dzw.gr/9ed01).
Op nanoniveau krijgen chemische stoffen soms andere, nieuwe eigenschappen die dezelfde stoffen in hun reguliere grootte niet bezitten. Dit opent perspectieven voor nieuwe toepassingen op het gebied van milieu, geneesmiddelen, medische technologie, voedselproductie en consumentenproducten.

Categorieën nanoproducten
Er kan onderscheid worden gemaakt tussen nanoproducten die vervaardigd worden door middel van nanotechnieken en nanoproducten die op zichzelf nanodeeltjes bevatten. Bij die eerste categorie kan gedacht worden aan producten die met behulp van nanolasers worden gemaakt.
De laatste categorie nanoproducten kan weer worden onderverdeeld in producten waarin nanodeeltjes ‘gebonden’ zijn (bijvoorbeeld brillenglazen met nanodeeltjes met krasbestendige eigenschappen) en producten waarin nanodeeltjes zitten die vrijkomen. Voorbeelden van deze laatste categorie zijn zonnebrandcrèmes met nanodeeltjes als UV-reflectoren of water- en vuilafstotende sprays met nanodeeltjes. Sommige van voornoemde producten zijn ook op dit moment al in de handel.

Onzekerheden ten aanzien van nanodeeltjes
Ten aanzien van de laatste categorie 'vrije' nanodeeltjes bestaat de meeste zorg (bron: http://www.dzw.gr/2becf). Deze deeltjes zweven immers vrij rond en hebben een kans om in het milieu of het menselijk lichaam terecht te komen. Onvoorspelbaar is wat de gevolgen kunnen zijn. Omdat stoffen op nano-niveau andere eigenschappen bezitten dan dezelfde stoffen op regulier niveau, schieten reguliere onderzoekstechnieken bovendien tekort bij het onderzoeken van de risico's. Onduidelijk is daardoor of (en zo ja) welke hoeveelheid nanodeeltjes van een bepaalde stof toxisch is.
Dat deze angsten niet denkbeeldig zijn, blijkt uit enkele onderzoeken. Er zijn namelijk aanwijzingen dat sommige van deze vrije deeltjes zich in het menselijk lichaam op vergelijkbare wijze kunnen gedragen als fijn stof en asbest (bron: http://www.dzw.gr/9ed01). Ook zijn de lange termijn gevolgen nog niet goed te overzien. Dit laatste geldt overigens ook voor de 'gebonden' nanodeeltjes die verwerkt zitten in producten. Wanneer de levensduur van een product is verstreken, komen deze deeltjes mogelijk ook vrij (in het milieu).

Wetgeving vanuit Nederland
De Nederlandse regering schat de potentie van nanotechnologie hoog in, zo blijkt uit de ‘Kabinetsvisie nanotechnologieën’ (vindplaats: http://www.dzw.gr/2becf) en de website van de Rijsoverheid over nanotechnologie (vindplaats: http://www.dzw.gr/f9c23). Voorlopig is Nederland echter niet van plan speciale nanowetgeving op te stellen. Men wacht af wat Europa doet. Belangrijk is dat de kabinetsvisie momenteel luidt, dat het bedrijfsleven verantwoordelijk is voor de risico’s die nanotechnologie (mogelijk) met zich meebrengt.

Wetgeving vanuit Europa
Op Europees niveau is de belangstelling voor nanomateriaal groot en begint men geleidelijk wetgeving aan te passen aan de nanomogelijkheden en -gevaren. Zie in dit kader bijvoorbeeld de nieuwe Cosmeticarichtlijn die in werking is getreden per 11 juli 2013 (vindplaats: http://www.dzw.gr/5834a).
Andere wetgeving die relevant is in het kader van nanotechnologie, is bijvoorbeeld de Voedsel- en Warenwet, de Arbowetgeving en chemicaliënverordening REACH (Registratie, Evaluatie en Autorisatie van Chemische stoffen). Ook zal er echter een rol zijn weggelegd voor de bepalingen over productaansprakelijkheid (artikel 6:185 BW) en onrechtmatige daad (artikel 6:162 Burgerlijk Wetboek).

Risico’s voor het bedrijfsleven en verzekeraars
Duidelijk is dat nanotechnologie een nieuw risico is waarmee rekening moet worden gehouden door het bedrijfsleven. Vooral de regelgeving over productaansprakelijkheid zal bij gebruik van nanotechnologie een risico kunnen vormen aangezien dit leerstuk geen schuld van de fabrikant of distributeur vereist. Hoe zich dit gaat ontwikkelen is nog niet duidelijk.
Ook door verzekeraars die bedrijven verzekeren waar nanotechnologie wordt toegepast zal echter aandacht aan het onderwerp moeten worden geschonken. Een extra risico voor verzekeraars in dit kader is dat bedrijven tot op heden niet altijd verplicht zijn om aan te geven dat zij gebruik maken van nanotechnologie.
Dirkzwager houdt de ontwikkelingen op het gebied van nanotechnologie nauwlettend in de gaten en kan adviseren over de meest actuele stand van dit onderwerp en de risico's die voor u spelen. Aarzel dan ook niet om contact over dit onderwerp op te nemen met ons.