Indien dit niet het geval is, kan de koper de verkoper aanspreken op grond van wanprestatie. Maar hoe zit het wanneer het gekochte artikel op het gebied van duurzaamheid ‘gebrekkig’ blijkt? In het economische leven wordt duurzaamheid steeds belangrijker. Kopers kiezen bewust voor duurzame producten om bepaalde duurzaamheidsaspecten, zoals milieubescherming of de naleving van mensenrechten van productiemedewerkers, te stimuleren. Is er sprake van een gebrek als deze verwachtingen niet uitkomen?
De kwaliteit (Beschaffenheit) van het gekochte artikel
Een artikel is gebrekkig wanneer het op het tijdstip van risico-overgang niet voldoet aan de subjectieve eisen, de objectieve eisen of de montagevoorschriften. Om te voldoen aan de subjectieve eisen is het van belang dat het artikel de kwaliteit heeft zoals partijen dat in de overeenkomst hebben vastgelegd, zo volgt uit § 434 BGB. De wetgever heeft duidelijk gemaakt dat deze ‘overeengekomen kwaliteit’ wordt bepaald door alle factoren die inherent zijn aan het artikel zelf en ‘alle relaties van het artikel met de omgeving die, volgens de marktperceptie, van invloed zijn op de waarde van het artikel,, althans voor zover deze hun oorsprong vinden in het gekochte artikel’. Anders gezegd, de vereiste kwaliteit van een gekocht artikel wordt bepaald door enerzijds de eigenschappen die inherent zijn aan het gekochte artikel en anderzijds door overige omstandigheden die verwachtingen creëren ten aanzien van de hoedanigheid van het artikel, mits deze overige omstandigheden ‘hun oorsprong vinden in het uiteindelijke artikel’.
Het is de vraag of ‘duurzaamheid’ of een ‘duurzaam productieproces’ kan worden aangemerkt als een kwaliteitskenmerk waaraan het gekochte artikel moet voldoen. De term ’duurzaamheid’ is niet gedefinieerd in de wet en er is geen andere algemene definitie van deze term. Wanneer partijen in de overeenkomst afspraken maken over bepaalde duurzaamheidsaspecten van het gekochte artikel moet dus per geval worden uitgelegd wat partijen hiermee hebben bedoeld.
Classificatie van duurzaamheidsaspecten in de kwaliteit van een product
Sommige duurzaamheidsaspecten houden verband met de fysieke toestand van het gekochte artikel en zijn dus inherent aan het artikel zelf. Voorbeelden hiervan zijn pesticidevrije teelt, 100% gerecycled papier of 100% biologisch katoen. Dit zijn allemaal verwijzingen naar een fysieke eigenschap van een product. Dergelijke duurzaamheidskenmerken moeten worden aangemerkt als een kwaliteitskenmerk van het gekochte artikel, waardoor het ontbreken van deze kenmerken een gebrek kan opleveren.
Lastiger wordt het met verklaringen over het niet gebruiken van dwangarbeid en/of kinderarbeid in het productieproces. Deze duurzaamheidsaspecten komen regelmatig niet tot uiting in de fysieke toestand of eigenschappen van het artikel. De vraag is in dat geval of dergelijke verklaringen kunnen worden aangemerkt als omstandigheden ‘die hun oorsprong vinden in het artikel’, d.w.z. of de verklaringen van belang zijn voor en/of invloed hebben op de uiteindelijke eigenschappen of kenmerken van het gekochte artikel. Dit is bijvoorbeeld niet het geval met verklaringen over het in acht nemen mensenrechten tijdens het productieproces; deze verklaringen hebben geen invloed op de uiteindelijke aard of eigenschappen van het artikel. Het uiteindelijke artikel blijft immers hetzelfde, ongeacht de productieomstandigheden waaronder het artikel is geproduceerd. Het al dan niet in acht nemen van deze mensenrechten maakt het uiteindelijke gekochte product (eenvoudig gezegd) niet anders.
Dergelijke verklaringen maken daardoor (volgens de wetgever) geen onderdeel uit van de kwaliteitskenmerken waaraan een product moet voldoen; het zijn immers geen omstandigheden ‘die hun oorsprong vinden in het uiteindelijke artikel’. Zij maken geen onderdeel uit van de vereiste kwaliteit. Dit betekent dat indien een koper ontevreden is, omdat een beloofd aspect van duurzaamheid (e.g. naleving van de mensenrechten) niet wordt nagekomen, er in beginsel geen sprake is van een gebrek. Er wordt immers geen belofte gedaan dat de koper tevreden zal zijn met het artikel, maar dat een artikel zonder kinderarbeid is geproduceerd.
Het Bundesgerichtshof (BGH) heeft zich onlangs tot het Europese Hof van Justitie gewend in verband met een tevredenheidsgarantie voor een gekocht artikel. Als de uitspraak van het Hof van Justitie over de tevredenheidsgarantie ertoe leidt dat ook omstandigheden die geen oorsprong hebben in het uiteindelijke artikel kunnen kwalificeren als een kwaliteitskenmerk, heeft dit tot gevolg dat ook duurzaamheidsaspecten die geen invloed hebben op de eigenschappen van het uiteindelijke product (zoals een verklaringen dat producten worden geproduceerd zonder kinderarbeid) worden aangemerkt als kwaliteitskenmerk. Het niet in acht nemen van deze duurzaamheidsaspecten, kan dan een gebrek opleveren.
Samenvatting
De vereiste kwaliteit van een artikel wordt bepaald door alle factoren die inherent zijn aan het artikel zelf en ‘alle relaties van het artikel met de omgeving die, volgens de marktperceptie, van invloed zijn op de waarde van het artikel, voor zover deze hun oorsprong vinden in het gekochte artikel’. De vraag of omstandigheden die niet hun oorsprong vinden in het uiteindelijke gekochte artikel ook onder de vereiste kwaliteit vallen, is op dit moment nog onduidelijk. Deze vraag ligt momenteel voor bij het Europese Hof van Justitie. Sommige duurzaamheidsaspecten beïnvloeden de kwaliteit van het artikel, andere niet. Een reclame die verwijst naar fysieke kenmerken van het gekochte artikel (100% gerecycleerd papier, 100% biologisch katoen) is bepalend voor de vereiste kwaliteit van het artikel. Productbeschrijvingen als ‘geproduceerd zonder het kinderarbeid’ en soortgelijke formuleringen betreffen echter omstandigheden die geen oorsprong hebben in het gekochte artikel zelf, waardoor zij (volgens de huidige opvattingen) geen onderdeel uitmaken van de vereiste kwaliteit.. Indien het Hof echter in het kader van het betoog van het BGH over de tevredenheidsgarantie beslist dat de partijovereenkomst doorslaggevend is voor de vraag wat als kwaliteit geldt, kunnen bij de vereiste kwaliteit ook omstandigheden in aanmerking worden genomen die in het geheel geen verband houden met het uiteindelijke artikel, maar alleen zijn gebaseerd op de partijovereenkomst. Dit omvat dan ook de omstandigheden die weliswaar verband houden met het gekochte artikel, maar die daarin geen oorsprong hebben. Het niet voldoen aan uitspraken over duurzaamheid die niet hun oorsprong vinden in het artikel zelf, zouden dan een materieel gebrek kunnen vormen.
