Onderzoek naar steun aan Nederlandse voetbalclubs

De Telegraaf heeft op 19 oktober jl. bericht dat de Europese Commissie een vooronderzoek is gestart naar steun die de gemeenten Arnhem, Maastricht en Tilburg hebben gegeven aan respectievelijk Vitesse, MVV en Willem II.

Steun aan betaald voetbalorganisaties (bvo’s) is een heet hangijzer, dat de Europese Commissie het liefst uit de weg gaat. Kennelijk omdat er nu diverse klachten zijn binnengekomen, zag de Europese Commissie zich onlangs genoodzaakt een vooronderzoek te starten. Als de Europese Commissie tot de conclusie komt dat de klachten gegrond zijn, kan dat leiden tot een vervolgonderzoek. Indien uit dit vervolgonderzoek blijkt dat er inderdaad staatssteun is verleend, kan de Europese Commissie de lidstaat Nederland verplichten de steun met rente (!) terug te vorderen. De bvo’s kunnen zich niet verdedigen met de stelling dat zij erop mochten vertrouwen dat de steun die zij ontvingen staatssteunproof was. Het is vaste jurisprudentie van het Europese Hof van Justitie dat een onderneming zelf moet nagaan of de staatssteunregels worden nageleegd.

Van staatssteun is sprake als de overheid een of meerdere ondernemingen een voordeel verschaft waardoor de mededinging wordt vervalst en de interstatenhandel wordt beïnvloed. De meest bvo’s zien zich waarschijnlijk niet als onderneming. Echter al in 2002 merkte de Europese Commissie in de ENIC/UEFA-beschikking op dat een bvo “through its team, supplies sporting entertainment by playing matches against other clubs, usually in the context of a championship. These events are made available against payment (admission fees and/or radio and television broadcasting rights, sponsorship, advertising, merchandising, etc.) on several markets.” Bvo’s zijn derhalve net als profvoetballers “engaged in economic activities”. Dit betekent dat bvo’s ondernemingen zijn in de zin van de staatssteunregels. Gemeenten die steun willen geven aan bvo’s zullen dus rekening moeten houden met de staatssteunregels.

Staatssteun ziet niet alleen op subsidies maar op alle voordelen die toch gevolg hebben dat de lasten die normaal op een onderneming drukken, worden verminderd. Het gaat dus niet enkel om zuivere subsidies. Ook als een gemeente genoegen neemt met minder inkomsten, kan er sprake zijn van een voordeel. Indien een gemeente bijvoorbeeld eigenaar is van een voetbalstadium, zal de gemeente deze faciliteit:

(I)                 op niet-discriminerende wijze beschikbaar moeten stellen

(II)               aan verschillende gebruikers

(III)             waarbij van de gebruikers een marktconforme vergoeding moet worden verlangd

Wordt er van de bvo geen marktconforme gebruiksvergoeding verlangt, dan ontvangt de bvo een voordeel dat zeer waarschijnlijk is aan te merken als staatssteun.

Steun aan een bvo hoeft echter niet per se in strijd te zijn met de staatssteunregels. Als de overheid steun geeft aan een bvo om (sport)onderwijs en (sport)training te geven aan jongeren hoeft deze steun volgens een beschikking van de Europese Commissie uit 2001 in zaak betreffende steun aan Franse bvo’s niet aangemerkt te worden als staatssteun. De Europese Commissie gaf geen carte blanche, maar verlangde dat Frankrijk garandeerde dat er geen steun zou weglekken naar de commerciële activiteiten van de bvo’s. Enige tijd later heeft de Europese Commissie in een beschikking uit 2005 in een Nederlandse zaak bevestigd dat een vergoeding voor prestatiecontracten en citymarketing niet als staatssteun is aan te merken, mits de vergoeding maar marktconform is.

Steun aan een bvo moet de gemeente wel echt iets kosten. Het meewerken aan een verandering van de bestemming van gronden die in eigendom zijn van de bvo, levert dat geen steun op. Dit blijkt uit de kwestie Real Madrid. Real Madrid was eigenaar van sportterreinen. De gemeente Madrid veranderde de bestemming, zodat er op de grond appartementen konden worden gebouwd. Hier verdiende Real Madrid geld aan. Het veranderen van de bestemming leverde Real Madrid weliswaar een voordeel op, maar kostte de gemeente geen geld. Evenmin liep de gemeente Madrid inkomsten mis.