Onteigening: geen rente over teveel ontvangen voorschot

De Hoge Raad heeft vandaag een interessant arrest gewezen over het teveel ontvangen voorschot in onteigeningszaken.

Inleiding

In de gerechtelijke onteigeningsprocedure moet de onteigenende partij een schadeloosstelling aanbieden aan (onder andere) de eigenaar van het onteigende perceel. Indien de eigenaar het aanbod niet accepteert – meestal omdat hij het te laag vindt – stelt de rechter (bij een vervroegde onteigeningsprocedure, waarvan in de praktijk vrijwel altijd sprake is)een voorschot vast op de schadeloosstelling.

Het voorschot bedraagt volgens de wet 90% van de aangeboden schadeloosstelling. De onteigening wordt dan – als er verder geen bijzonderheden zijn – uitgesproken. Voordat de eigendom van het onteigende over gaat moet – onder andere – het voorschot aan de onteigende zijn voldaan. Partijen procederen vervolgens verder over de hoogte van de schadeloosstelling.

Uiteindelijk stelt de rechter de hoogte van de schadeloosstelling vast. Vaak is de toegekende schadeloosstelling hoger dan het voorschot, maar het komt ook voor dat de schadeloosstelling lager uitvalt dan het voorschot. Als de schadeloosstelling hoger is dan het voorschot, moet de onteigenende partij bijbetalen en een (rente)vergoeding voldoen wegens het gemis van een volledige schadeloosstelling op het moment van eigendomsontneming.

Als de schadeloosstelling lager is dan het voorschot, dan moet de onteigende een deel van het voorschot terugbetalen. In het hier besproken arrest viel de schadeloosstelling fors lager uit dan het voorschot. De onteigende moest daarom een bedrag van € 611.857,10 terugbetalen. De rechtbank bepaalde dat over dit bedrag de wettelijke rente aan de gemeente moest worden betaald, vanaf de dag van betaling van het voorschot tot de dag van terugbetaling. Tegen dat oordeel stelde de onteigende beroep in cassatie in.

Hoge Raad

De Hoge Raad beslist in het arrest van vandaag dat “bij de vaststelling van de schadeloosstelling geen rekening moet worden gehouden met voordelen die de onteigende eventueel kan genieten uit het (achteraf bezien) te hoge voorschot dat hem na de vervroegde onteigening is betaald”. Dat betekent dat er geen rente hoeft te worden betaald over het teveel ontvangen voorschot. Volgens de Hoge Raad is dat redelijk omdat het vooral in de risicosfeer van de onteigenaar ligt dat het voorschot op een te hoog bedrag is vastgesteld.

Met deze uitspraak is er sprake van een breuk(je) met het verleden. Tot nu toe was het zo dat bij de berekening van de aan de onteigende toekomende schadeloosstelling, de voor hem uit de onteigening voortvloeiende voor- en nadelen met elkaar verrekend moeten worden, met dien verstande echter dat die voordelen niet in mindering mogen worden gebracht op de vergoeding wegens het verlies van de werkelijke waarde van het onteigende. Het voordeel van het ontvangen van een te hoog voorschot (bijvoorbeeld rente die de onteigende over dat voorschot kreeg) , mocht dus wel verrekend worden met andere onderdelen van de schadeloosstelling, maar niet als dat betekende dat de eigenaar de werkelijke waarde niet integraal vergoed kreeg. Er kon dus alleen sprake zijn van een rentevergoeding over een teveel betaald voorschot als er bijkomende schadeposten werden vergoed.

Met de nieuwe lijn van de Hoge Raad is rentevergoeding over een teveel ontvangen voorschot helemaal uitgesloten met betrekking tot de periode tussen de ontvangst van het voorschot en de vaststelling van de schadeloosstelling door de rechtbank. Indien de onteigende na het vonnis van de rechtbank niet op tijd terugbetaalt is rente verschuldigd vanaf het moment dat de onteigende in verzuim is. De onteigende raakt in verzuim indien hij na ingebrekestelling niet op tijd terugbetaalt, of niet betaalt binnen een termijn die de rechter in het vonnis bepaalt.

Heeft u vragen over onteigening? Belt of mailt u dan met de onteigeningsadvocaten van Dirkzwager: Hanna Zeilmaker, Joske Hagelaars of Roos Molendijk.