Wanneer onteigenen op basis van art. 5.14 Waterwet?

In twee Koninklijke besluiten van recente datum betrekt de Kroon bij de aanwijzing tot onteigening mede het beoordelingskader uit art. 5.14 Waterwet. In het KB van 18 juli 2013, nr. 13.001541 gaat het om onteigeningen, op grond van artikel 62 en 72a Onteigeningswet, ter zake van de versterking van de Lekdijk, een primaire waterkering met bijbehorende werken. In het KB van 30 augustus 2013, nr.13.001591 gaat het om een onteigening, op grond van artikel 72a Onteigeningswet, ten behoeve van de uiterwaardvergraving “De Tollewaard” op de zuidoever van de rivier de Nederrijn.

In beide KB’s wijdt de Kroon een overweging aan het feit dat, op grond van artikel 5.14 lid 1 van de Waterwet, onteigening op grond van titel IIa Onteigeningswet mede kan geschieden ter uitvoering van de in een projectplan opgenomen voorzieningen, als bedoeld in artikel 5.4, tweede of vijfde lid.

Wat niet wordt vermeld in het KB is dat artikel 5.14 Waterwet niet op alle projectplannen van toepassing is. Op grond van artikel 5.5. Waterwet is paragraaf 2 van hoofdstuk 5  (waarin artikel 5.14 is opgenomen) immers alleen van toepassing indien op een projectplan de wettelijke projectprocedure van toepassing is. Volgens het artikel is dat kort gezegd het geval wanneer het gaat om ofwel de aanleg, verlegging of versterking van een primaire waterkering ofwel om een projectplan van een waterschap dat is aangewezen door een provincie.

Door in beide KB’s mede artikel 5.14 Waterwet aan te halen wordt de suggestie gewekt dat de onteigeningen in kwestie mede op grond van artikel 5.14 Waterwet (kunnen) zijn gegrond. Met betrekking tot het KB “versterking Lekdijk” is dit inderdaad het geval. Immers, de Lekdijk is een primaire waterkering waarop artikel 5:14 Waterwet krachtens artikel 5.5 Waterwet van toepassing is. De uiterwaardvergraving van “De Tollewaard” –waarbij zover ons bekend geen dijkverlegging aan de orde is- kan echter niet worden gekwalificeerd als zijnde de aanleg, verlegging of versterking van een primaire waterkering. Als dat het geval zou zijn geweest had het immers voor de hand gelegen om niet alleen op basis van artikel 72a onteigeningswet te onteigenen, maar (mede) op basis van artikel 62 Onteigeningswet. Nu er ook geen sprake is van een waterstaatswerk dat in beheer is bij een waterschap (De Tollewaard is in beheer bij de Staat) lijkt paragraaf 2 van hoofdstuk 5 niet van toepassing op het projectplan Ruimte voor de Rivier Nederrijn-Tollewaard. Daarmee kan er dus ook geen sprake van zijn dat de onteigening mede is gegrond op artikel 5.14 Waterwet. Dit artikel is immers niet van toepassing buiten paragraaf 2 van hoofdstuk 5 Waterwet om.

Aangezien artikel 72a Onteigeningswet op zichzelf al voldoende grondslag biedt voor de aangewezen onteigening, het gaat immers om onteigening voor aanleg van wegen, bruggen en werken ten behoeve van verruiming van een rivier, hoeven de overwegingen die gewijd zijn aan artikel 5.14 Waterwet niet dragend te zijn voor het genomen aanwijzingsbesluit. Het genomen besluit roept wel de vraag op hoe de Kroon de toepasselijkheid van artikel 5.14 Waterwet interpreteert. Buiten de projectprocedure van paragraaf 2 om is artikel 5.14 Waterwet immers niet van toepassing.

Heeft u vragen over onteigening en/of over de Waterwet? Neemt u contact op met mr. Hanna Zeilmaker of mr. Joske Hagelaars, onteigeningsadvocaten