Wijziging in registratie pandakten bij de Belastingdienst

Bij het verstrekken van financiering wordt doorgaans zekerheid van een kredietnemer verlangd. Vaak wordt die zekerheid verstrekt door middel van een pandrecht. Een pandrecht biedt een financier (pandhouder) een bijzondere positie wat betreft het nemen van verhaal op de kredietnemer (pandgever). Pandrechten kunnen worden gevestigd op roerende zaken ofwel op vorderingen. Voor beide categorieën van onderpand geldt dat de een pandrecht op twee manieren kan worden vormgegeven.

Pandrecht op roerende zaken
Op roerende zaken kan (i) een vuistpandrecht of (ii) een bezitloos pandrecht worden gevestigd. Voor het vestigen van een vuistpandrecht is vereist dat de roerende zaak in de macht van de pandhouder wordt gebracht. Die pandhouder houdt de zaak dan voor de pandgever en mag zich op de verpande zaak verhalen als de pandgever zijn verplichtingen niet nakomt.

Vaak is het niet wenselijk (of niet praktisch) om de roerende zaak in de macht van de pandhouder te brengen (bijvoorbeeld een bank). Voor die gevallen biedt een bezitloos pandrecht uitkomst, omdat in dat geval de roerende zaak in de macht van de pandgever blijft.

Het vestigen van een pandrecht op roerende zaken kan door middel van een notariële of een onderhandse akte. Wanneer partijen er voor kiezen een bezitloos pandrecht door middel van een onderhandse akte te vestigen geldt er wel een aanvullende verplichting, namelijk registratie daarvan bij de belastingdienst. Die registratie is nodig omdat op die manier objectief bewijs wordt geleverd van het moment waarop het pandrecht tot stand is gekomen.

Pandrecht op vorderingen
Het pandrecht op vorderingen is te onderscheiden in (i) een openbaar pandrecht en (ii) een stil pandrecht. Van een openbaar pandrecht is sprake wanneer de debiteur van de vordering die in pand wordt gegeven mededeling wordt gedaan van het pandrecht. Bij een stil pandrecht wordt de debiteur niet geïnformeerd. Ook pandrechten op vorderingen komen tot stand door middel van een notariële of onderhandse pandakte. De aanvullende eis van registratie als hiervoor genoemd geldt ook voor de vestiging van een stil pandrecht bij onderhandse akte.

(Wijziging) registratie pandakten
Registratie van een onderhandse pandakte dient te geschieden bij de belastingdienst. Het moment waarop de akte wordt ontvangen door de belastingdienst is het moment waarop het pandrecht ontstaat. Als bewijs van registratie plakt de belastingdienst een sticker op de geregistreerde akte. Op de sticker staan de plaats en datum van registratie, een registratie- en volgnummer en een handtekening namens een inspecteur. De geregistreerde akte wordt doorgaans binnen 2 weken per post teruggestuurd. Die akte met sticker is het bewijs van registratie en moet goed worden bewaard, de belastingdienst bewaart geen kopieën of afschriften van de geregistreerde akten.

Voor de goede orde, voor bij notariële akte gevestigde pandrechten geldt deze verplichting niet, het pandrecht komt dan tot stand bij het passeren van de akte.

Tot 1 januari vorig jaar registreerde de belastingdienst ook akten die wettelijk gezien niet verplicht geregistreerd hoeven te worden. In het kader van bezuinigingen is de registratie van een overeenkomst van geldlening die tussen financier en kredietnemer is aangegaan niet langer mogelijk. Deze beperking in de registratiemogelijkheden kan relatief makkelijk worden ondervangen, namelijk door in zo’n overeenkomst (onderhandse akte) zekerheid door middel van een pandrecht te vestigen. Daardoor kwalificeert die overeenkomst (ook) als pandakte. De belastingdienst is dan wettelijk verplicht tot registratie over te gaan.

Tot voor kort was registratie mogelijk door afgifte van een akte bij ieder lokale belastingkantoor. Vanwege een herverdeling en centralisatie van taken kunnen akten thans alleen nog geregistreerd worden bij het belastingkantoor te Rotterdam. De akte moet nu of naar Rotterdam worden gebracht of naar de postbus van het belastingkantoor in Rotterdam worden gestuurd.

Eva Nass