Beperking openbaarmakingsverplichting van clementiedossier

Als de Autoriteit Consument & Markt (ACM) en/of de Commissie een kartelonderzoek hebben verricht, zullen zij beschikken over veel kartelinformatie. Het onderzoeksdossier bevat bovendien vaak stukken waarin ondernemingen (clementieverzoekers) een verboden kartel opbiechten in ruil voor boetevermindering. Om voor boetevermindering in aanmerking te komen, wordt van een clementieverzoeker geëist dat hij volledige openheid van zaken geeft.  Mededingingsautoriteiten zijn niet geneigd deze informatie te openbaren aangezien het kartelleden kan weerhouden clementie te verzoeken uit vrees voor schadeclaims van gedupeerden. Het Hof van Justitie van de EU (het Hof) heeft in een recent arrest de ruimte voor de Commissie vergroot om clementiestukken vertrouwelijk te houden.

Motivering afwijzing Eurowob-verzoek
Op grond van de Wet openbaarheid bestuur (de Wob) of het Europese equivalent daarvan (de Eurowob), geldt als uitgangspunt dat (rechts)personen -behoudens uitzonderingen- het recht hebben op toegang tot documenten van overheidsinstanties. Toegang tot het onderzoeksdossier in een kartelzaak kan een bruikbaar instrument zijn ter voorbereiding op een schadevergoedingsvordering tegen leden van een kartel. Het energiebedrijf EnBW veronderstelt vanwege hogere inkoopprijzen schade te hebben geleden door het kartel voor gasgeïsoleerd schakelmateriaal en vordert bij de Commissie op grond van de Eurowob inzage in het onderzoeksdossier. Tot het dossier behoren clementieverklaringen. De Commissie heeft de toegang tot  alle clementiestukken geweigerd. De Commissie beroept zich daarbij op de uitzondering op de openbaarmakingsverplichting voor het geval commerciële, juridische en onderzoeksbelangen zwaarder wegen dan het individuele belang (van EnBW) .

In de gerechtelijke procedure die de weigering tot gevolg had, moest het Hof beoordelen of de Commissie zonder een concrete analyse van elk afzonderlijk (clementie)document mocht weigeren het gehele clementiedossier openbaar te maken.

Het Hof stelt vast dat er een belangenafweging moet plaatsvinden tussen enerzijds de belangen die door openbaarmaking worden gediend en anderzijds de belangen die daardoor worden bedreigd. Vaststaat dat het vrijgeven van de door EnBW gevraagde clementiedocumenten onderzoeks- en commerciële belangen schaadt, terwijl het belang van de mogelijkheid tot schadevergoeding daartegenover staat. Het Hof bepaalt dat de Commissie in een dergelijk geval op basis van een algemeen vermoeden van schadelijkheid openbaarmaking mag weigeren. Echter, dit algemene vermoeden kan worden weerlegd ten aanzien van (een) bepaald(e) document(en). De bewijslast dienaangaande rust dus op de partij die inzage vordert (EnBW).

Motivering afwijzing Wob-verzoek
In de Wob geldt ook als uitgangspunt dat alle documenten openbaar zijn, tenzij er sprake is van een uitzondering. Volgens vaste rechtspraak van de Raad van State moeten overheidsinstellingen, waaronder de ACM, in beginsel per document of per onderdeel daarvan motiveren op welke grond is besloten dit document niet openbaar te maken. Hiervan kan slechts worden afgezien wanneer dit leidt tot herhalingen die geen redelijk doel dienen. Indien de ACM openbaarmaking van documenten probeert te voorkomen, lijkt op grond van de Wob aldus een verdergaande (motiverings)verplichting op de ACM te rusten dan op grond van de Eurowob op de Commissie. Anders dan de Commissie moet ACM immers per document specificeren waarom zij openbaarmaking tegenhoudt.

Met dank aan Job Buiting