De entire agreement clause vs. de haviltex-norm

In commerciële overeenkomsten wordt regelmatig een ‘entire agreement clause’ opgenomen. Een entire agreement clause bepaalt dat de schriftelijke overeenkomst álle afspraken tussen partijen bevat en luidt doorgaans ongeveer als volgt: “This agreement constitutes the entire agreement between the parties”. Dit artikel gaat in op de werking van een entire agreement clause in een naar Nederlands recht opgestelde overeenkomst.  

Oorsprong van de entire agreement clause
De entire agreement clause is afkomstig uit het Amerikaanse en Engelse recht en houdt verband met het daar geldende beginsel: de ‘parol evidence rule’. Op grond van dit beginsel     omvat een schriftelijke overeenkomst alle afspraken tussen partijen en wordt bewijs van buiten deze overeenkomst niet toegestaan. Deze parol evidence rule is echter niet absoluut; soms oordeelt de rechter dat toch bewijs van buiten de schriftelijke overeenkomst wordt toegestaan. Indien partijen er zeker van willen zijn dat de parol evidence rule wordt toegepast, nemen zij in de overeenkomst een entire agreement clause op.

Uitleg van overeenkomsten naar Nederlands recht
Het opnemen van een entire agreement clause is vanuit het Engelse en het Amerikaanse recht overgewaaid naar Nederland. Echter, het Nederlandse recht kent geen parol evidence rule (of een equivalent daarvan). In Nederland is de zogenaamde Haviltex-norm de hoofdregel. Op grond van de Haviltex-norm is voor de uitleg van een contractuele bepaling beslissend wat partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan deze bepaling mochten toekennen en hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Bij de uitleg van een overeenkomst kan de rechter dus letten op bijvoorbeeld verklaringen van partijen en conceptversies van de uiteindelijke overeenkomst.

Haviltex vs. entire agreement clause
Een entire agreement clause sluit deze bewijsmiddelen (van buiten de overeenkomst) uit. In zijn uitspraak van 5 april jl. bevestigt de Hoge Raad echter dat bij de uitleg van commerciële overeenkomsten  de haviltex-norm het uitgangspunt is en dus rekening moet worden gehouden met de omstandigheden van het geval. De werking van een entire agreement clause wisselt op grond van de haviltex-norm eveneens al naar gelang de omstandigheden van het geval. Tegenwoordig komt het nog al eens voor dat partijen een entire agreement clause min of meer gedachteloos opnemen of kopiëren vanuit een modelovereenkomst, zonder zich de werking daarvan te realiseren. In zo’n geval ligt het voor de hand dat de rechter ondanks de entire agreement clause bij de uitleg van de overeenkomst toch betekenis zal toekennen aan bijvoorbeeld verklaringen die zijn afgelegd en gedragingen die zijn verricht voorafgaand aan het sluiten van de overeenkomst. Kortom: of de entire agreement clause het wint van de Haviltex-norm hangt dus eveneens af van de omstandigheden van het geval.

Conclusie
Een entire agreement clause heeft in het Nederlandse recht een andere werking dan in het Engelse of Amerikaanse recht. Het opnemen van een entire agreement clause in een overeenkomst waarop Nederlands recht van toepassing is, leidt er niet zonder meer toe dat de rechter bij de uitleg van die overeenkomst geen betekenis zal toekennen aan bijvoorbeeld verklaringen en gedragingen voorafgaand aan het sluiten van de overeenkomst.