Faillissement als gevolg van slecht werkklimaat?

“Als het leger een bedrijf zou zijn, was het allang failliet geweest.”, aldus mevrouw Anne-Marie Snels, voorzitter van de militaire vakbond AFMP op de website van Nieuwsuur. Zij reageert daarmee op de tussenrapportage van de Commissie Sociaal Veilige Werkomgeving Defensie volgend op de onderzoeken naar de misstanden op de Oranjekazerne in Schaarsbergen. In die tussenrapportage wordt geconcludeerd dat er op de kazerne sprake was van seksueel geweld, pesterijen en intimidatie.

Maar leidt een dergelijke verziekte cultuur in het bedrijfsleven tot een faillissement? Het antwoord daarop is: neen, althans niet direct. Een faillissement van een bedrijf wordt uitgesproken als het bedrijf minder eigendommen dan schulden heeft en over te weinig liquiditeiten beschikt om zijn opeisbare schulden te kunnen betalen. Het bedrijf is dan niet meer solvabel, illiquide en dus insolvent. Zo lang het bedrijf de openstaande schulden betaalt, is er geen direct gevaar voor een faillissement. Het gaat in eerste instantie dan ook om geld, en niet om cultuur.

Uiteraard zou een slecht werkklimaat op den duur kunnen leiden tot een faillissement. Een slecht werkklimaat leidt immers tot meer uitval wegens ziekte. Als gevolg daarvan daalt de productiecapaciteit; de werknemer werkt immers niet. Aan de andere kant vallen de arbeidskosten hoger uit, omdat de zieke werknemer gedurende ziekte wordt doorbetaald, terwijl er ook nieuw personeel dient te worden aangenomen en ingewerkt. Daarmee daalt de omzet terwijl de kosten voor die omzet stijgen. En tenzij er niets verandert, leiden dalende inkomsten en stijgende kosten op den duur tot een situatie waarin er meer schulden dan eigendommen zijn, en dus tot een insolventie. Daar komt nog bij dat het bedrijf het risico loopt door de werknemer aansprakelijk te worden gesteld voor de door de werknemer geleden schade; de werkgever is immers verplicht de werknemer te beschermen tegen gevaar.

Uiteraard zou die situatie kunnen worden gepareerd door het bedrijf financieel meer armslag te geven, bijvoorbeeld door middel van een kapitaalinjectie door de aandeelhouder. Maar als het bloeden niet wordt gestelpt, dan helpen kapitaalinjecties ook niet. Het bedrijf doet er dan ook verstandig aan om oog te houden voor de verbetering van de sfeer op de werkvloer.

Wordt de vergelijking van mevrouw Snels breder getrokken, dan rijst de vraag of Defensie als bedrijf ook echt in staat van faillissement kan worden verklaard. Dat kan niet. Defensie is onderdeel van de publiekrechtelijke rechtspersoon de Staat der Nederlanden. En volgens de Hoge Raad heeft de Nederlandse rechter geen rechtsmacht om een (vreemde) staat in staat van faillissement te verklaren. In dat geval zou immers een curator worden belast met het beheer en de vereffening van het vermogen van die staat, en dat zou een (volkenrechtelijk) ontoelaatbare inbreuk maken op de soevereiniteit van die staat. De kans dat de Staat der Nederlanden in staat van faillissement wordt verklaard, is dan ook beperkt.

En als al wordt aangenomen dat Defensie wel een bedrijf zou zijn dat in staat van faillissement zou kunnen worden verklaard, dan dient de parallel te worden getrokken met de financiële sector. Toen de financiële crisis in 2008 in alle hevigheid losbarstte, schoten overheden wereldwijd financiële instellingen te hulp, omdat die financiële instellingen ‘too big to fail’ waren. Het idee was dat die instellingen zo belangrijk waren, dat het wegvallen daarvan onmiskenbaar zou leiden tot vervelende consequenties voor het functioneren van en het vertrouwen in het economisch systeem. Gelet daarop mag worden aangenomen dat Defensie bij een dreigend faillissement hoe dan ook financiële steun zal krijgen van de Nederlandse staat. Defensie is immers exclusief belast met de landsverdediging, en daar komt nog eens bij dat er bijna 60.000 mensen bij Defensie werken.

Door die kapitaalinjectie zal een dreigend faillissement ongetwijfeld kunnen worden afgewend, maar het is geen structurele oplossing van het probleem. Gelet daarop is het van belang om de cultuur bij Defensie te verbeteren en om misstanden in de toekomst te voorkomen.

Vragen over faillissementen of het voorkomen daarvan? Neem contact op met Rogier Faase.

T: +31 (0)24 381 3120
E: faase@dirkzwager.nl