Wat als ik of mijn leverancier niet meer aan (contractuele) verplichtingen kan voldoen?
Het uitgangspunt in het Nederlandse contractenrecht is dat afspraken moeten worden nagekomen. In juristen-potjeslatijn: pacta sunt servanda. Wordt een verbintenis niet nagekomen, dan kunnen daar diverse gevolgen aan zijn verbonden. Een belangrijk gevolg van het niet-nakomen van een overeenkomst is het ontstaan van een schadevergoedingsverplichting. Uit artikel 6:74 BW volgt dat de partij die tekortschiet in de nakoming van zijn verbintenis verplicht is om de schade te vergoeden die daardoor is ontstaan. Wel is vereist dat de tekortkoming van een partij toerekenbaar is. Een tekortkoming in de nakoming die toerekenbaar is, wordt ook wel wanprestatie genoemd. Andere mogelijke gevolgen zijn een beroep op nakoming door de andere partij of ontbinding van de overeenkomst.
Kan ik of mijn leverancier een geslaagd beroep doen op overmacht?
Van overmacht, ook wel force majeure genoemd, is sprake wanneer een tekortkoming in de nakoming niet aan een partij kan worden toegerekend. Dit is volgens artikel 6:75 BW het geval indien een tekortkoming niet te wijten is aan zijn schuld, noch krachtens wet, rechtshandeling of in het verkeer geldende opvatting voor zijn rekening komt. Van de partij die in overmacht verkeert kan in beginsel geen nakoming worden verlangd. Ook kan geen schadevergoeding worden verlangd. In het geval van overmacht is de tekortkoming in de nakoming namelijk niet toerekenbaar.
Verhindering
Het gaat in overmachtssituaties aldus om een tekortkoming die bestaat uit een verhindering om een verbintenis na te komen. Let op: niet iedere verhindering kan leiden tot een geslaagd beroep op overmacht. Van doorslaggevende betekenis is vooral of de verhindering dermate ernstig is dat nakoming voor de desbetreffende partij onmogelijk moet worden geacht. Overigens geldt dat niet alleen de absolute onmogelijkheid om na te komen overmacht oplevert. Ook bij zogenaamde relatieve onmogelijkheid kan sprake zijn van overmacht. Bij relatieve onmogelijkheid is een partij fysiek nog wel in staat om na te komen, maar is nakoming zo nadelig dat het in redelijkheid niet van de partij kan worden gevergd. Of in een concreet geval sprake is van overmacht, is afhankelijk van de omstandigheden van het geval. De vraag of de huidige verspreiding van het coronavirus een beroep op overmacht rechtvaardigt, is dan ook niet eenduidig te beantwoorden. Hetzelfde geldt voor een beroep op overmacht bij het nemen van voorzorgsmaatregelen.
Overmachtsclausule
Veel overeenkomsten en algemene voorwaarden bevatten een regeling over overmacht. Wat er in de overeenkomst of in de toepasselijke algemene voorwaarden is opgenomen, kan de beoordeling of er sprake is van overmacht beïnvloeden. Door de benoeming van ziektes of quarantainemaatregelen in een overmachtsclausule, kwalificeert de huidige verspreiding van het coronavirus mogelijk eerder als overmachtssituatie. De praktijk leert - helaas - dat voor de inhoud van overmachtsclausules vaak (te) weinig aandacht is. Veelal wordt volstaan met een standaard overmachtsclausule, zonder dat de daarin benoemde overmachtssituaties zijn afgestemd op de behoeften van de contracterende partijen. Zonde, want partijen kunnen bij overeenkomst namelijk de omstandigheden die overmacht opleveren uitbreiden of beperken. Ook kan in een regeling over overmacht worden opgenomen wat de gevolgen van een overmachtssituatie zijn en hoe partijen moeten omgaan met een dreigende overmachtssituatie. Is in een overeenkomst of in de algemene voorwaarden geen regeling over overmacht opgenomen, dan zijn partijen op de wettelijke regelingen aangewezen.
Voorkomen is beter dan genezen
De verspreiding van het coronavirus lijkt niet van korte duur te zijn, dus wat nu? Van belang is allereerst dat u uw huidige positie inventariseert. Is in uw huidige overeenkomsten of algemene voorwaarden een regeling over overmacht opgenomen en zo ja, hoe is deze regeling vormgegeven? Neem daarnaast in uw (toekomstige) overeenkomsten of algemene voorwaarden een passende regeling op over overmacht die is afgestemd op uw onderneming. Van belang is dat daarin duidelijk is vastgelegd welke omstandigheden kwalificeren als overmacht én welke gevolgen een overmachtssituatie heeft voor de verplichtingen van beide partijen of zelfs voor het voortbestaan van de overeenkomst. Immers: voorkomen is toch beter dan genezen?
Wilt u meer weten over de niet-nakoming van contractuele verplichtingen of over overmacht, of heeft u behoefte aan juridische hulp van een specialist? Neem dan contact op met een van onze specialisten op het gebied van commercieel contractenrecht.
Het coronavirus en arbeidsrecht
Het coronavirus heeft niet alleen gevolgen voor uw commerciële overeenkomsten, maar ook voor andere aspecten binnen uw onderneming. Bent u benieuwd welke gevolgen het coronavirus vanuit arbeidsrechtelijk perspectief voor uw onderneming kan hebben en wat u hieraan kunt doen? Lees dan deze blog over het recht op salaris van mijn collega Annelinde Janssen en deze blog over de gevolgen van de Corona-adviezen van het RIVM van mijn collega Jaleesa van den Hof!
