Misleiding
Met het uiterlijk van de etiketten van de meeste producten is niets mis, en overdrijven in reclames mag tot op zekere hoogte. Echter, er worden steeds meer incidenten gemeld van misleidende verpakkingen. Op de voorkant van het etiket staat een ingrediënt groots vermeld, maar bij de ingrediëntenlijst blijkt dat de afgebeelde producten er niet (of nauwelijks) in zitten. Mag dat?
Het Europese Hof van Justitie heeft hierover recent een belangrijke arrest gewezen, met aanzienlijke gevolgen voor producenten, fabrikanten en merkhouders van producten. De rechtsregel uit dit Teekanne-arrest luidt kort gezegd: de consument mag niet op het verkeerde been gezet worden. Ook al klopt de ingrediëntendeclaratie, door de rest van de verpakking mag niet de indruk worden gewekt dat het product een ingrediënt bevat dat er in werkelijkheid niet in zit.
Ingrediënten op verpakkingen
Recentelijk is er wederom een uitspraak hierover gedaan. Het ging hier om muesli: op de voorkant van de verpakking stonden zeven hazelnoten afgebeeld. In de ingrediëntenlijst op de achterzijde van de verpakking staat dat het product “1% hazelnootstukjes” bevat. De uitspraak luidt:
"De foto op de voorzijde van de verpakking zet blijkens het voorgaande de gemiddelde consument op het verkeerde been omtrent de samenstelling van het onderhavige product. Dat uit de ingrediëntenlijst kan worden afgeleid dat het product geen amandelen bevat en wat het aandeel hazelnoot(stukjes) in het gehele product is, is onvoldoende om deze onjuiste indruk weg te nemen, rekening houdend met de totale verpakking. Het College oordeelt derhalve dat in de gegeven omstandigheden de ingrediëntenlijst, ook al is deze op zichzelf juist en volledig, ongeschikt is om de verkeerde indruk van de consument over de samenstelling van het product genoegzaam te corrigeren. Hierdoor kan het etiket de koper misleiden ten aanzien van de kenmerken van het levensmiddel en voldoet de bestreden uiting niet aan de eis dat voedselinformatie niet misleidend mag zijn over onder meer de samenstelling als bedoeld in artikel 7 lid 1 sub a van Verordening (EU) nr. 1169/2011.'
Hieruit blijkt dat de foto op de voorzijde van de verpakking de consument al snel op het verkeerde been zet omtrent de samenstelling van een product.
Voorkomen is beter dan genezen
Hieronder geven wij 5 tips om de kans dat de verpakking misleidend wordt geoordeeld te verkleinen:
1. Wees duidelijk over de inhoud
Fabrikanten mogen producten best een beetje mooi maken, maar de ingrediëntenlijst moet kloppen met het plaatje. Daarom is het devies om duidelijk te zijn over de inhoud. Als een product bijvoorbeeld alleen "de smaak" van een ingrediënt bevat, pas dan op met het afbeelden van het ingrediënt zelf. Ook de ingrediëntenlijst moet eerlijk zijn: zit er bijvoorbeeld geen echte framboos in de thee, dan is de suggestie dat dat wel zo is al snel misleidend. In beginsel maakt het daarbij niet uit hoe concurrenten zich presenteren.
2. Pas op met disclaimers
Belangrijke informatie weglaten door te werken met disclaimers, asterisken, voetnoten of sterretjes is niet zaligmakend, zeker niet als het essentiële informatie betreft. Als die informatie alleen op de achterkant van de verpakking staat, neemt dat mogelijke misleiding niet weg. Met name de voorzijde van de verpakking kan blijkens de meest recente jurisprudentie de consument op het verkeerde been zetten omtrent de samenstelling van het onderhavige product. Het verbergen van informatie is in beginsel uit den boze.
3. Bewijslast bij de fabrikant verpakkingen
Op grond van de Nederlandse wet en Reclamecode, rust de bewijslast over de juistheid en volledigheid van de gebruikte verpakking bij de fabrikant. Het is dus essentieel om te kunnen onderbouwen wat er in het product zit, omdat dat meetelt bij de beoordeling van de juistheid en volledigheid van de verpakking zelf. Het goed bewaren van bewijsmateriaal waaruit blijkt hoe het product is gemaakt, is dus van belang. Is dat nodig om de uitleg op de verpakking te ondersteunen? Bewaar dan het bewijsmateriaal goed.
4. Eerlijkheid duurt het langst
Indien in rechte komt vast te staan dat een verpakking misleidend is, is de kans groot dat dit op internet terug te vinden is. Rechterlijke uitspraken zijn in beginsel openbaar. En ook in uitspraken van de Nederlandse Reclamecode Commissie staat het product en de naam van de fabrikant in beginsel gewoon vermeld.
Daarnaast kan het helpen in een juridische procedure (met name bij de Reclame Code Commissie) om, indien mocht blijken dat de verpakking inderdaad misleidend is, aan te geven welke maatregelen er zijn genomen om de misleiding weg te nemen. Dat kan de kans op een nadelige uitspraak mogelijk verkleinen.
5. Laat je goed adviseren
Omdat het Europees Hof van Justitie paal en perk heeft gesteld aan verleidingstrucs op verpakkingen, is van belang om vooraf te bepalen of de gekozen uitstraling van de verpakking de toets van misleiding kan doorstaan. Of verpakkingen juridisch gezien door de beugel kunnen moet per geval worden beoordeeld. Probeer zoveel mogelijk informatie in te winnen om een goed beeld te komen van de (juridische) valkuilen.
Joost Becker, advocaat reclamerecht
