Het doel van de DSM-richtlijn over auteursrecht
De DSM-richtlijn heeft als voornaamste streven auteurs, artiesten, componisten en andere uitvoerende kunstenaars eerlijker te belonen.
De richtlijn zal moeten garanderen dat auteurs en rechthebbenden een billijk aandeel krijgen van de waarde die door het gebruik van hun werken wordt opgehaald. Daarnaast bevat de richtlijn maatregelen om te kunnen komen tot evenwichtigere overeenkomsten tussen auteurs, uitvoerende kunstenaars en degenen aan wie zij hun rechten toekennen.
Aan de andere kant biedt de DSM-richtlijn ook nieuwe uitzonderingen op het auteursrecht aan. Denk hierbij aan onderwijsinstellingen die digitale werken mogen gebruiken voor onderwijsdoeleinden op hun eigen intranet en instellingen voor cultureel erfgoed die (digitale) reservekopieën mogen maken van werken uit hun collectie indien dit noodzakelijk blijkt te zijn voor het behoud daarvan. Deze uitzonderingen zullen geïmplementeerd moeten worden in alle Europese lidstaten. De huidige Nederlandse Auteurswet bevat overigens al soortgelijke uitzonderingen in artikel 16 en 16n van de Auteurswet. In zoverre zullen deze uitzonderingen in Nederland dus niet veel veranderen.
Naast de hier bovengenoemde doelstellingen en uitzonderingen blijkt de DSM-richtlijn ook enkele controversiële artikelen te bevatten, welke hiernavolgend kort zullen worden besproken.
Artikel 3 DSM-richtlijn (data mining en auteursrecht)
Artikel 3 biedt de mogelijkheid tot het minen (scannen) van grote hoeveelheden auteursrechtelijk beschermde teksten of data. Echter, deze mogelijkheid geldt alleen voor wetenschappelijk – niet-commercieel – onderzoek. Deze uitzondering, of beter gezegd beperking, kan grote gevolgen hebben voor de praktijk. Minen is namelijk een razend populaire onderzoeksmethode waarmee onder andere conclusies kunnen worden getrokken uit duizenden datasets tegelijkertijd, maar waar bijvoorbeeld ook veel bedrijven gebruik van maken die werken met artificiële intelligentie.
Kortom, artikel 3 van de DSM-richtlijn zou dan ook wel eens de goede werking van de interne markt kunnen belemmeren, nu betoogd kan worden dat innovatie juist niet wordt gestimuleerd.
Artikel 11 DSM-richtlijn (nieuws en auteursrecht)
Dit artikel zal een speciaal recht geven aan uitgevers van kranten en nieuwswebsites waarmee ze platforms als Google en Facebook kunnen verbieden om automatische links te maken naar hun nieuws. Momenteel doet Google dit nog wel door bijvoorbeeld de links op te nemen in Google News en Facebook doet dit doorgaans door de titel, een foto en een beetje informatie te publiceren op de tijdlijn. De uitgevers kunnen dit echter met de komst van de DSM-richtlijn onder bepaalde omstandigheden tegengaan.
Artikel 13 DSM-richtlijn (online platforms en auteursrecht)
Het laatste, maar zeker niet het minst controversiële artikel is artikel 13. Dit artikel schetst de auteursrechtelijke verantwoordelijkheid van online platforms zoals YouTube en Facebook.
Dergelijke online platforms worden onder dit artikel volledig aansprakelijk voor al het materiaal dat inbreuk maakt op een auteursrecht. Onder het huidige recht geldt het in beginsel een ‘Notice and take down’ verplichting, maar onder de DSM-richtlijn zou de verantwoordelijkheid voor de online platforms veel verder gaan. Om te voorkomen dat artikel 13 wordt overtreden kunnen de online platforms: a) een licentie aanschaffen voor de geüploade content en dus zelf vergoedingen afdragen voor auteursrechtelijke materialen of b) in samenspraak met de rechthebbenden maatregelen nemen om inbreukmakende content te weren door bijvoorbeeld technische filters in te voeren die al het geüploade materiaal zullen controleren. Deze filters kunnen echter voor problemen zorgen nu zij alle content moeten herkennen én tegenhouden en daarbij bijvoorbeeld ook werken die wel zijn toegelaten onder de wet (denk aan parodieën) onnodig weren.
Conclusie
Ondanks de controversiële artikelen ziet het ernaar uit dat het geamendeerde voorstel van de DSM-richtlijn in de huidige versie tot stand zal komen. De Europese Commissie, het Europese Parlement en de Raad van Ministers zijn tot op heden nog in overleg om – op basis van de besluitvorming in het Europese Parlement – tot een definitieve tekst te komen. In januari 2019 volgt de laatste stemming. Hierbij zal de implementatieperiode bekend worden gemaakt voor de lidstaten en dus een deadline voor de online platforms om te kunnen voldoen aan de nieuwe regels uit de DSM-richtlijn. Daarna is de Nederlandse wetgever aan zet.
Joost Becker, advocaat auteursrecht (met dank aan Femmie Schets)
