Als kledingontwerper ben je vaak maanden bezig met het ontwerpen van je kleding. Het begint met het opdoen van inspiratie. Vervolgens maak je schetsen en werk je deze op de computer uit tot technische tekeningen. Op deze tekeningen staan alle afmetingen, naadjes, knopen en stiksels. Aan de hand hiervan kan de kleding worden geproduceerd. Na dit maandenlange proces wil je natuurlijk niet dat er zomaar iemand met jouw ontwerpen vandoor gaat. Maar op welke manier kun je jouw kleding het beste beschermen?
Bescherming van kleding
De vormgeving van kleding is op meerdere manieren te beschermen, namelijk via:
- Het auteursrecht;
- Het modellenrecht;
- Het niet-ingeschreven gemeenschapsmodellenrecht.
1. Auteursrecht
Het auteursrecht is het uitsluitende recht van de maker van een werk (waaronder kleding) om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen. Kleding kan via het auteursrecht worden beschermd indien het een ‘eigen, oorspronkelijk karakter’ heeft en het ‘persoonlijk stempel van de maker’ draagt. Dit betekent dat het ontwerp niet mag zijn ontleend aan een ander werk en dat er bij het ontwerpen van de kleding creatieve keuzes moeten zijn gemaakt. Indien aan deze ‘auteursrechtelijke werktoets’ is voldaan ontstaat het auteursrecht vanzelf en vervalt het pas na 70 jaar na de dood van de maker.
Het is dus van belang dat de kleding een ‘creatief’ element bevat. Een simpel zwart T-shirt zal namelijk niet zo snel door het auteursrecht worden beschermd. Een T-shirt met een (kleurrijk en vrolijk) motief komt daarentegen wel sneller voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking.
Onlangs heeft de rechtbank Amsterdam nog geoordeeld dat een jurk met zigzagpatroon auteursrechtelijk beschermd is. Eerder werd al aangenomen dat ook broeken, jassen en blazers auteursrechtelijk beschermd kunnen zijn.
Overigens is het wel zo dat je een bepaalde stijl, trend of mode mag namaken. Dit wordt in beginsel namelijk niet door het auteursrecht beschermd. Zo staat het bijvoorbeeld iedereen vrij om wijde pijpen in broeken te gebruiken, dit is namelijk niet auteursrechtelijk beschermd. Indien je op deze pijpen bijvoorbeeld een bepaald motief plaatst kan dit wel weer auteursrechtelijk beschermd zijn. Hieruit blijkt des te meer dat het niet altijd eenvoudig is om vast te stellen wanneer iets wel of niet auteursrechtelijk beschermd is, veel is ook een grijs gebied.
2. Modellenrecht
Ten tweede kan kleding ook worden beschermd via het modellenrecht. Hiervoor is vereist dat de kleding nieuw is en een eigen karakter heeft. Dit houdt in dat er geen identiek model op de markt mag zijn en dat de kleding een andere algemene indruk moet wekken dan eerdere modellen die op de markt zijn gebracht. Een modelrecht ontstaat nadat het is ingeschreven bij het Benelux Bureau voor de Intellectuele Eigendom. Het inschrijven van een model kost geld en biedt tot maximaal 25 jaar bescherming. Omdat deze kosten eraan verbonden zijn en kleding vaak slechts relatief kort op de markt is, wordt het modellenrecht in de praktijk slechts in uitzonderlijke gevallen geregistreerd.
3. Niet-ingeschreven gemeenschapsmodellenrecht
Aangezien kleding in de mode-industrie over het algemeen kort in de winkels ligt wordt ook vaak een beroep gedaan op het niet-ingeschreven gemeenschapsmodellenrecht (NIG). Een NIG is gratis en hoeft – zoals de naam al aangeeft – niet ingeschreven te worden. De kleding moet overigens wel nieuw zijn en een eigen karakter hebben. Een NIG geeft de kleding nadat het op de markt is gebracht drie jaar bescherming en zorgt ervoor dat de ontwerper kan optreden tegen bewuste nabootsing van zijn kleding. Dit betekent dat hij kan optreden tegen een-op-een kopieën.
Conclusie
Kleding kan beschermd worden door het auteursrecht, het modellenrecht en het niet-ingeschreven gemeenschapsmodellenrecht. Het auteursrecht ontstaat automatisch, is gratis en biedt voor een lange tijd bescherming. Over het algemeen wordt ook een aanvullend beroep gedaan op een NIG. Van het modellenrecht wordt zelden gebruik gemaakt.
Lorena van den Berg, advocaat intellectueel eigendomsrecht
Photo by Kai Pilger on Unsplash
