HvJEU: bestaat (het recht op) een vrije advocaatkeuze bij rechtsbijstandverzekering?

In het arrest van de Hoge Raad van 28 september 20120 (LJN: BW7507) staat de vraag centraal wanneer (het recht op) de vrije keuze van een advocaat bestaat indien een rechtsbijstandverzekering is afgesloten.In deze zaak heeft DAS rechtsbijstand de vrije advocaatkeuze beperkt door dit alleen toe te staan indien DAS zelf besluit de procedure niet te laten behandelen door een eigen rechtshulpverlener. Met andere woorden: de vrije advocaatkeuze van de verzekerde is dan afhankelijk van de mening van de verzekeraar of de zaak door een externe advocaat of andere rechtshulpverlener mag worden behandeld.

Deze materie wordt bestreken door art. 4 lid 1 van de Richtlijn 87/344/EEG en art. 4:67 lid 1 Wet op het financieel toezicht.

De Hoge Raad is van oordeel dat er op grond van de Richtlijn zwaarwegende argumenten zijn aan te voeren dat aan de verzekerde in de polisvoorwaarden steeds het recht moet worden geboden op een vrije keuze van de rechtshulpverlener. Een beperking van het recht zou namelijk niet volgen uit de considerans van de Richtlijn en ook niet voorkomen in andere taalversies van art. 4 van de Richtlijn of gewezen arresten.

Die argumenten brengen daarentegen volgens de Hoge Raad echter niet automatisch mee dat de Richtlijn verhindert dat de rechtsbijstandverzekeraar in het geval van een naturaverzekering het recht op een vrije advocaatkeuze toch kan beperken met de voorwaarde dat die vrije keuze alleen geldt indien de verzekeraar besluit de procedure niet te laten behandelen door een eigen rechtshulpverlener. Volgens de Hoge Raad moet de rechtsbijstandverzekeraar weer de vrijheid worden gegund grenzen te stellen in de polisvoorwaarden en ook zouden zo grote premiestijgingen worden voorkomen.

De Hoge Raad oordeelt vervolgens dat het Hof van Justitie van de Europese Unie uitleg moet geven op dit punt. De aan het HvJEU gestelde vragen zijn terug te vinden in rechtsoverweging 5 van het arrest.