Sport & recht: de beet van Luis Suarez en andere onrechtmatige gedragingen op het voetbalveld

Natrappen, kopstoten, ellebogenwerk, een doodschop en zelfs bijten van een topvoetballer zoals Suarez, we zien het niet alleen bij recreatieve en professionele sporters in Nederland, maar ook bij voetballers tijdens het WK in Brazilië. Maar waar ligt (naar Nederlandse recht) nu de grens tussen een ruwe sportieve strijd en een onrechtmatig handelen?

Het WK 2014

De poulewedstrijd Italië – Uruguay van het WK 2014 in Brazilië beloofde op voorhand een waar spektakel te worden. Beide teams werden bij de start van het WK gezien als favoriet voor de poulewinst, maar moesten tegen de verwachting in de laatste poulewedstrijd onderling gaan uitmaken wie in navolging van outsider Costa Rica de achtste finales zou halen.

Hoewel een ieder, gezien de reputatie van beide voetbalmachten, kon verwachten dat deze wedstrijd gepaard zou gaan met behoorlijke overtredingen en de nodige schwalbes, hadden de meeste kijkers geen rekening gehouden met de aanval van sterspeler Luis Suarez op Giorgio Chiellini in de 80^ste minuut van de wedstrijd. Helaas zijn excessen op het voetbalveld, waaronder de tweebenige tackles, de ellebogen, kopstoten en zelfs bijtincidenten ook een WK niet vreemd.

Sanctiebevoegdheid FIFA

Om zware overtredingen te bestrijden heeft de FIFA als internationale bond de bevoegdheid om spelers (voornamelijk) op het sportieve vlak te straffen door schorsingen op te leggen. Deze mogelijkheid wordt hen geboden doordat spelers via hun nationale bond en overkoepelende internationale bond, door middel van een getrapt lidmaatschap verenigingsrechtelijk zijn gebonden aan de FIFA reglementen.

Relevant is echter ook de vraag in hoeverre dergelijke overtredingen in het civiele recht tot aansprakelijkheid zouden kunnen leiden indien er daadwerkelijk (blijvend) letsel zou zijn toegebracht bij een andere speler.

Stand van zaken aansprakelijkheidsrecht in het voetbal naar Nederlands recht

In het Tennisbal arrest is aangenomen dat er in geval van sport- en spelsituaties een verhoogde aansprakelijkheidsdrempel bestaat in vergelijking tot aansprakelijkheid in het algemeen. Sporters, met name die contactsport beoefenen, hebben gedurende een wedstrijd immers van elkaar gevaarzettende gedragingen te verwachten die niet voorkomen bij willekeurige alledaagse activiteiten. Het risico op blessures is dan ook inherent aan de sport.

Dit door de Hoge Raad gecreëerde uitgangspunt is voor het eerst op een voetbal gerelateerde zaak toegepast in het Natrap arrest van 28 juni 1991. In de zaak die leidde tot dit arrest heeft een voetbalspeler van Drachten een trap gehad van een speler van Achilles ‘94, waardoor de eerste een blijvend knieletsel heeft opgelopen.

‘De deelnemers aan een sport als voetballen hebben immers tot op zekere hoogte gevaarlijke gedragingen waartoe het spel uitlokt over en weer van elkaar te verwachten, terwijl gedragingen die een overeenkomstig gevaar in het leven roepen, buiten het kader van de sport door de deelnemers aan het maatschappelijk verkeer als regel niet van elkaar behoeven te worden verwacht en mede daarom veelal niet aanvaardbaar zijn.’

Om aansprakelijkheid aan te nemen moet er dan ook sprake zijn van een abnormaal en onvoorzien gevaarlijke gedraging. Daarbij geldt dat het enkel overtreden van spelregels op zichzelf nog niet doorslaggevend is. Wel wordt dit meegenomen bij de beoordeling of sprake is van een onrechtmatige gedraging. In het Natrap arrest werd aansprakelijkheid van de speler Achilles ’94 aangenomen omdat de bal niet in de buurt was ten tijde van de overtreding en daarbij een abnormaal gevaarlijke tackle was gemaakt op de knie van zijn tegenstander.

Een ander (meer recent) voorbeeld volgt uit de lagere rechtspraak. In de zaak van rechtbank Den Haag van 6 februari 2008 heeft een ervaren verdediger in de achtervolging van zijn doorgebroken tegenstander een tackle ingezet terwijl de bal al weg was. In deze actie heeft hij de rechtervoet van zijn tegenstander geraakt met het gevolg dat de tegenstander zijn enkel brak en 80 tot 100% werd afgekeurd in het kader van de Wet op de Arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO). Ook hier heeft de rechtbank geoordeeld dat geen sprake was van een zogenaamde scrimmage, maar van een zware overtreding in een overzichtelijke spelsituatie. Zij achtte de verdediger dan ook aansprakelijk voor de schade die hij bij zijn tegenstander heeft toegebracht.

Heetst van de strijd

In het heetst van de strijd kan en moet dus van de medesporter meer worden verdragen dan daarbuiten. En dat laatste was nu juist in het geval van de beet van Luis Suarez aan de orde. Hij beet Giorgio Chiellini toen de bal niet in de buurt was. Dat was ook de reden waarom scheidsrechter Marco Rodríguez het bijtincident niet heeft waargenomen.

Maar ook bij een bijtincident ‘in het heetst van de strijd’ kan, indien letsel wordt veroorzaakt, stellig worden gezegd dat sprake is van abnormaal gedrag op een voetbalveld, dat niet van een tegenstander hoeft te worden verwacht. De drempel voor aansprakelijkheid zal hoogstwaarschijnlijk dan ook eenvoudig kunnen worden genomen.

Geschilbeslechting op internationaal niveau

De bovengenoemde aansprakelijkheidszaken speelden op nationaal niveau. Soortgelijke kwesties op internationaal niveau zullen voor het merendeel buiten de rechter om of via het Hof voor Arbitrage voor de Sport (CAS) worden geregeld.  Daarnaast heeft de FIFA sinds 2012 voorzorgsmaatregelen genomen door voor interland gerelateerde wedstrijden een verzekering af te sluiten waarmee de eventuele schade die de speler en zijn club lijdt (grotendeels) zal worden vergoed. De speler zal daarnaast verzekerd zijn tegen eventuele arbeidsongeschiktheid en zijn club zal verzekerd zijn tegen de schade die zij lijdt door het moeten doorbetalen van het loon van de speler. Voor de clubs zelf bestaat er  bovendien de mogelijkheid om de schade als gevolg van het verlies van een eventuele transfersom door arbeidsongeschiktheid van een speler te verzekeren door middel van een zogenaamde transferwaarde verzekering.