ZZP-beleid: van de VAR naar de zelfstandigenverklaring: is het einde in zicht?

Inleiding

Tijdens de behandeling van de Wet Arbeidsmarkt in Balans in zowel de Eerste als Tweede Kamer was de zzp-constructie en het ontbreken van duidelijke beleid een heet hangijzer. De term “waterbedeffect” is veelvuldig gebruikt en minister Koolmees heeft uiteindelijk de toezegging gedaan om voor de zomer de maatregelen zoals aangekondigd in het regeerakkoord 2017 – 2021 verder uit te werken. Minister Koolmees heeft zich aan zijn belofte gehouden en heeft bij brief de Tweede Kamer geïnformeerd over de maatregelen voor zzp’ers. 

Regeerakkoord 2017 - 2022

In de praktijk blijkt het enorm lastig om een goed evenwicht te creëren tussen de bescherming van zzp’ers en de vrijheid van ondernemers: van de VAR, naar de Wet DBA en uiteindelijk de zelfstandigenverklaring. In het regeerakkoord kondigde het kabinet enkele maatregelen aan om de positie van zzp’ers te verbeteren, de rechtsverhouding tussen opdrachtgever en opdrachtnemer te verduidelijken en beide partijen meer zekerheid te bieden over het al dan niet bestaan van een dienstbetrekking:

1. laag tarief: er is altijd sprake van een arbeidsovereenkomst bij een laag tarief in combinatie met een langere duur van de overeenkomst (langer dan 3 maanden) of het verrichten van reguliere bedrijfsactiviteiten;
2. hoog tarief: er wordt een ‘opt-out’ ingevoerd voor de loonbelasting en de premie werknemersverzekeringen indien sprake is van een hoog tarief in combinatie  met  een kortere duur van de overeenkomst (korter dan één jaar) of  het niet verrichten van reguliere bedrijfsactiviteiten;
3. tussenklasse (boven het laag tarief en onder het hoog tarief): een opdrachtgeversverklaring die opdrachtgevers vooraf duidelijkheid en zekerheid biedt bij de inhuur van zelfstandigen. Deze verklaring wordt afgegeven na het invullen van een webmodule.

Concrete uitwerking regeerakkoord 2017 - 2021

Minister Koolmees heeft de voorstellen uit het regeerakkoord verder uitgewerkt en stelt concreet drie maatregelen voor:

1. een minimumuurtarief voor zzp’ers van € 16 per uur;
2. zelfstandigenverklaring voor zzp’ers met een hoog uurtarief en
3. een webmodule om te beoordelen of gewerkt wordt buiten dienstbetrekking: de opdrachtgeversverklaring

Deze drie maatregelen wijken af van de eerder in het regeerakkoord uiteengezette voorstellen. Zo is bij betaling onder het minimumuurtarief niet van rechtswege sprake van een arbeidsovereenkomst (wegens mogelijke strijd met Europees recht) en wordt de opt-out mogelijkheid verder uitgewerkt. Hieronder worden alle drie de maatregelen, zoals die thans nader concreet zijn uitgewerkt, besproken.

Maatregel 1: minimumtarief voor zzp’er van € 16 per uur
Er komt een minimumtarief van € 16 per uur voor zzp’ers. Het minimumtarief zal voor iedere zzp’er gelden, ongeacht de duur van de overeenkomst of het karakter van de te verrichten werkzaamheden. Let wel, indien minder dan het minimumtarief wordt betaald is – in tegenstelling tot de eerste uitwerking in het regeerakkoord – niet van rechtswege sprake van een arbeidsovereenkomst.

Wat betekent dit voor de praktijk? Opdrachtnemers zullen van tevoren een kostenoverzicht aan de opdrachtgevers moeten overhandigen, met daarin een schatting van de te besteden uren en gemoeide kosten. Aan de hand van dit overzicht kan gecontroleerd worden of het minimumtarief in acht wordt gehouden. Blijkt achteraf dat de opdrachtnemer meer uren heeft gewerkt, of dat de kosten hoger zijn? Dan komt dit in geval van de zakelijk opdrachtgever voor rekening van de opdrachtgever. In geval van de particuliere opdrachtgever is van belang of voorafgaand bleek dat minimaal het minimumuurtarief gerekend werd, is dit het geval dan komt een lager uurtarief achteraf niet voor rekening van de particuliere opdrachtgever. Het is voor de zakelijke opdrachtgever dus van belang om na te gaan of de gegevens die de opdrachtnemer vooraf aanlevert aannemelijk zijn, zodat hij niet achteraf verrast wordt met een hogere rekening.

Maatregel 2: de zelfstandigenverklaring
Voor zzp’ers met een hoog uurtarief (minimaal € 75,- per uur) wordt de zelfstandigenverklaring ingevoerd, dit is een verruiming van de  ‘opt-out’ mogelijkheid in het regeerakkoord. Een geldige zelfstandigenverklaring zorgt ervoor dat, naast een vrijwaring voor loonheffingen en werknemersverzekeringen, ook een deel van het arbeidsrecht (met uitzondering van internationaal recht), van pensioenen en cao’s niet van toepassing zijn. Partijen stellen zelf een dergelijke zelfstandigenverklaring op, maar kunnen ook gebruik maken van een format dat beschikbaar zal worden gesteld.

Om gebruik te kunnen maken van een zelfstandigenverklaring moet aan de volgende voorwaarden worden voldaan:

1. een beloning van minimaal € 75,- per uur (prijspeil 2019);
2. de overeenkomst van opdracht wordt maximaal voor de duur van één jaar aangegaan;
3. in de overeenkomst van opdracht is opgenomen dat partijen niet de bedoeling hebben een arbeidsovereenkomst aan te gaan;
4. beide partijen hebben de zelfstandigenverklaring ondertekent;
5. de opdrachtnemer is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel

Van belang is goed  te controleren dat wordt voldaan aan de bovenstaande voorwaarden. Wordt niet (meer) aan de voorwaarden voldaan, dan geldt de zelfstandigenverklaring – inclusief de rechtsgevolgen - met terugwerkende kracht niet. Dit kan grote (financiële) gevolgen hebben voor de opdrachtgever.

Maatregel drie: de webmodule en de opdrachtgeversverklaring
De derde maatregel is het invoeren van een webmodule. Aan de hand van de webmodule kan beoordeeld worden of er sprake is van een dienstbetrekking. Indien vastgesteld wordt dat er geen sprake is van een dienstbetrekking geeft de webmodule een opdrachtgeversverklaring af. De opdrachtgever krijgt hiermee onder andere zekerheid over het al dan niet inhouden van loonheffingen en het afdragen van premies voor werknemersverzekeringen. Een  opdrachtgeversverklaring is additioneel en zorgt voor een laagdrempelige manier om zekerheid te krijgen over de kwalificatie van de arbeidsrelatie. Opdrachtgevers kunnen de webmodule voor iedere zzp’er (met een hoger uurtarief dan het minimumtarief) gebruiken, maar zijn hier niet toe verplicht. Let wel, ook hier geldt uiteraard dat de opdrachtgeversverklaring alleen geldig is, indien de webmodule naar waarheid is ingevuld en uit de praktijk blijkt dat hiernaar wordt gehandeld.

Handhaving

De handhaving van de Wet DBA is opgeschort tot 1 januari 2020, tenzij er sprake is van kwaadwillendheid. Voor kwaadwillendheid moet de Belastingdienst bewijzen dat er sprake is van  een (fictieve) dienstbetrekking en evidente of opzettelijke schijnzelfstandigheid.

Nu de inwerkingtreding van de bovenstaande maatregelen is voorzien in 2021, zal de handhaving van verder worden opgeschort tot 1 januari 2021. Echter, de mogelijkheden tot handhaving bij kwaadwillendheid zijn aangescherpt! Vanaf 1 januari 2020 kan de Belastingdienst ook handhaven wanneer opdrachtgevers de aanwijzingen van de Belastingdienst niet opvolgen binnen een redelijke termijn. De Belastingdienst zal aanwijzingen geven, indien de kwalificatie van de arbeidsrelatie voor de huidige loonheffingen niet in overeenstemming is met de wetgeving.

Conclusie

Het beleid rond zelfstandigen is verder uitgewerkt en minister Koolmees verwacht dit beleid in het derde kwartaal voor te kunnen leggen voor een internetconsultatie. Wij houden u uiteraard op de hoogte van de ontwikkeling rondom zzp’ers. Heeft u vragen over zelfstandigen? Neem dan gerust contact met ons op via 024 – 381 31 22.