Kennis van concurrentieregels is samengebracht in de vakgroep Mededinging, Marktregulering & Staatssteun. De Autoriteit Consument en Markt (ACM) en de Europese Commissie (EC) houden toezicht op de naleving van deze regels. Naast de ACM zijn op het gebied van marktregulering nog andere toezichthouders actief, zoals de AFM en de NZa.
Het staatssteunrecht voorkomt oneerlijke concurrentie doordat de overheid een onderneming bevoordeelt. Staatssteun is een breed begrip. Steunmaatregelen kunnen iedere vorm aannemen, zoals subsidie, garantie, optie, grondtransactie, geldlening en belastingen of sociale premies. Overheden mogen staatssteun in principe pas uitkeren als zij hun voornemen tot het verlenen van staatssteun hebben gemeld bij de EC, en als de EC vervolgens haar goedkeuring heeft gegeven. Steunmaatregelen die voldoen aan een de minimis-regeling of (groeps)vrijstelling zijn onder strikte voorwaarden vrijgesteld van deze meldingsplicht. Indien steun wordt verleend voor het verrichten van diensten van algemeen economisch belang, gelden bijzondere regels.
Bij ongeoorloofd verleende staatssteun loopt de onderneming het risico de ontvangen steun terug te moeten betalen. In het uiterste geval kan dat leiden tot nietigheid van samenwerkingsovereenkomsten tussen de begunstigde van de staatssteun en de verstrekkende overheid. Ondernemingen hebben een eigen verantwoordelijkheid bij de beoordeling of staatssteun volgens de regels is toegekend.
Overheden zijn ook gebonden aan de regels van de Wet Markt en Overheid. Op grond van deze wet moeten overheden bepaalde gedragsregels naleven, zoals de verplichting om voor het verrichten van economische activiteiten de integrale kosten door te berekenen. De ACM ziet toe op de naleving van deze regels.
De spelregels van het staatssteunrecht bieden voor de een kansen terwijl deze voor de ander een belemmering of een risico vormen. De advocaten van onze vakgroep hebben ruime ervaring met de toepassing van het staatssteunrecht en bijzondere expertise op het gebied van diensten van algemeen (economisch) belang en de gedragsregels voor overheden.
Wij treden op voor zowel ondernemingen als overheden en adviseren en begeleiden hen bij onder andere:
Eerste hulp bij een inval of aangekondigd onderzoek door een toezichthouder: noodnummers van onze advocaten en een praktische checklist wat wie kan en mag doen.
In dit blog lichten wij een aantal interessante uitspraken in het mededingingsrecht in januari en februari uit en bespreken wij een aantal nieuwsberichten uit de toezichtspraktijk van de ACM en Europese Commissie.
De gemeente Amsterdam heeft de geschiktheidseis gesteld dat er ervaring moet zijn met één werk van tenminste € 1.000.000,-. Een aannemer legt als referentie over een RAW-raamovereenkomst op grond waarvan diverse vergelijkbare deelopdrachten zijn uitgevoerd waarvan de waarde in totaliteit (wél) het bedrag van € 1.000.000,- overstijgt. De gemeente meent dat daardoor niet aan de geschiktheidseis wordt voldaan en legt de inschrijving terzijde. Aan de Amsterdamse voorzieningenrechter ligt vervolgens de vraag voor of aan de eis van ‘één werk’ kan worden voldaan met (diverse deelopdrachten onder) een RAW-raamovereenkomst.
Rechtspraak waar de praktijk reikhalzend naar uitgekeken heeft: in een recent vonnis in kort geding overweegt de rechtbank Noord-Holland dat een koopovereenkomst voor gemeentelijke gronduitgifte geldig is, ook al is die een-op-een gesloten, in strijd met het Didam-arrest.
In een op 22 augustus 2022 gewezen kortgedingvonnis bevestigt de rechtbank Midden-Nederland dat gemeenten onder omstandigheden nog steeds een-op-een grond mogen uitgeven aan woningcorporaties.
Dat hangt vooralsnog af van het net… Recent heeft de rechtbank Rotterdam het oordeel van de Autoriteit Consument & Markt (‘ACM’) bevestigd dat drinkwaterbedrijven geen ondernemingen zijn de zin van de Mededingingswet (‘Mw’). Het misbruikverbod (artikel 24 Mw) en het kartelverbod (artikel 6 Mw) zijn niet op hen van toepassing. De ACM beschouwt beheerders van regionale elektriciteitsnetten (in zeer voorzichtig geformuleerde bewoordingen) momenteel mogelijk als ondernemingen waarop deze verboden van toepassing zijn.
Een aanbesteder die met een ‘ex-antebekendmaking’ ruchtbaarheid geeft aan zijn voornemen tot onderhandse gunning van een opdracht en vervolgens een standstill-termijn van twintig dagen in acht neemt, kan vervolgens een onaantastbare overeenkomst sluiten. Ook als achteraf zou blijken dat onverhoopt toch een aanbestedingsplicht geschonden is. In een recente uitspraak verduidelijkt de voorzieningenrechter te Leeuwarden dat die bescherming pas aan de orde is vanaf het moment dat ook daadwerkelijk is gecontracteerd én alleen indien de bekendmaking voldoende duidelijk de opdracht beschrijft.
Op 13 juli 2022 heeft het Gerecht van de EU een belangrijke uitspraak gedaan over staatssteun bij grondtransacties. De Europese Commissie heeft naar het oordeel van het Gerecht niet aannemelijk gemaakt dat de uitgifte van grond in erfpacht tegen niet-marktconforme voorwaarden had plaatsgevonden. Het Gerecht van de EU geeft in zijn uitspraak onder meer bruikbare handvatten om de marktwaarde van de bij een transactie betrokken grond vast te stellen, althans voldoende aannemelijk te maken. Daarmee is de uitspraak ook van belang voor de Nederlandse vastgoedpraktijk.
Er is weer een nieuwe uitspraak verschenen waarin het Didam-arrest wordt toegepast, en wederom een belangwekkende. Gemeente Zevenaar beëindigde een uitgifteprocedure van een aantal kavels, omdat deze de toets van het Didam-arrest niet zou doorstaan. Rechtbank Gelderland zag geen problemen met de eerste uitgifteprocedure en oordeelt dat de gemeente waarschijnlijk onrechtmatig heeft gehandeld door de procedure stop te zetten.
In een recente uitspraak veroordeelt de Amsterdamse voorzieningenrechter vervoersbedrijf GVB ertoe een aanbestedingsprocedure opnieuw te doen, omdat het beoordelingsteam in afwijking van de stukken niet uit vier maar slechts uit drie leden bestond.
Valorisatie is vaak niet mogelijk zonder de inzet van zowel publieke als private middelen. Als bij valorisatie (ook) ondernemingen betrokken zijn, is het raadzaam dat de valoriserende partijen rekening houden met het staatssteunverbod en de uitzonderingen daarop.
Een terechte uitspraak van de Bossche voorzieningenrechter: als de aanbestedingsstukken voorschrijven dat éérst kwaliteit en dan pas prijs beoordeeld worden, dan moet die volgorde ook worden aangehouden. Afwijking van de aangekondigde procedure leidt tot heraanbesteding.
Een forse overschrijding van verrekenbare hoeveelheden die wegens een fout in het bestek reeds ten tijde van de aanbesteding bekend had moeten zijn, leidt tot een aanpassing van de verrekenprijs naar een markconforme prijs ten tijde van inschrijving.
