Kennis van concurrentieregels is samengebracht in de vakgroep Mededinging, Marktregulering & Staatssteun. De Autoriteit Consument en Markt (ACM) en de Europese Commissie (EC) houden toezicht op de naleving van deze regels. Naast de ACM zijn op het gebied van marktregulering nog andere toezichthouders actief, zoals de AFM en de NZa.
Het staatssteunrecht voorkomt oneerlijke concurrentie doordat de overheid een onderneming bevoordeelt. Staatssteun is een breed begrip. Steunmaatregelen kunnen iedere vorm aannemen, zoals subsidie, garantie, optie, grondtransactie, geldlening en belastingen of sociale premies. Overheden mogen staatssteun in principe pas uitkeren als zij hun voornemen tot het verlenen van staatssteun hebben gemeld bij de EC, en als de EC vervolgens haar goedkeuring heeft gegeven. Steunmaatregelen die voldoen aan een de minimis-regeling of (groeps)vrijstelling zijn onder strikte voorwaarden vrijgesteld van deze meldingsplicht. Indien steun wordt verleend voor het verrichten van diensten van algemeen economisch belang, gelden bijzondere regels.
Bij ongeoorloofd verleende staatssteun loopt de onderneming het risico de ontvangen steun terug te moeten betalen. In het uiterste geval kan dat leiden tot nietigheid van samenwerkingsovereenkomsten tussen de begunstigde van de staatssteun en de verstrekkende overheid. Ondernemingen hebben een eigen verantwoordelijkheid bij de beoordeling of staatssteun volgens de regels is toegekend.
Overheden zijn ook gebonden aan de regels van de Wet Markt en Overheid. Op grond van deze wet moeten overheden bepaalde gedragsregels naleven, zoals de verplichting om voor het verrichten van economische activiteiten de integrale kosten door te berekenen. De ACM ziet toe op de naleving van deze regels.
De spelregels van het staatssteunrecht bieden voor de een kansen terwijl deze voor de ander een belemmering of een risico vormen. De advocaten van onze vakgroep hebben ruime ervaring met de toepassing van het staatssteunrecht en bijzondere expertise op het gebied van diensten van algemeen (economisch) belang en de gedragsregels voor overheden.
Wij treden op voor zowel ondernemingen als overheden en adviseren en begeleiden hen bij onder andere:
Eerste hulp bij een inval of aangekondigd onderzoek door een toezichthouder: noodnummers van onze advocaten en een praktische checklist wat wie kan en mag doen.
Valorisatie is vaak niet mogelijk zonder de inzet van zowel publieke als private middelen. Als bij valorisatie (ook) ondernemingen betrokken zijn, is het raadzaam dat de valoriserende partijen rekening houden met het staatssteunverbod en de uitzonderingen daarop.
In een recent vonnis heeft de kortgedingrechter geoordeeld dat de gemeente Nieuwegein geen uitvoering mag geven aan een onderhands tot stand gekomen koopovereenkomst met betrekking tot een onroerende zaak (een entreekavel o.a. geschikt voor tankstations). Dat de koopovereenkomst is gesloten een jaar vóór het Didam-arrest, maakt volgens de rechter geen verschil. Aan dit oordeel valt echter nog wel het nodige op te merken.
Een terechte uitspraak van de Bossche voorzieningenrechter: als de aanbestedingsstukken voorschrijven dat éérst kwaliteit en dan pas prijs beoordeeld worden, dan moet die volgorde ook worden aangehouden. Afwijking van de aangekondigde procedure leidt tot heraanbesteding.
Een forse overschrijding van verrekenbare hoeveelheden die wegens een fout in het bestek reeds ten tijde van de aanbesteding bekend had moeten zijn, leidt tot een aanpassing van de verrekenprijs naar een markconforme prijs ten tijde van inschrijving.
Een aanbesteder die maar één geldige inschrijving ontvangt, hoeft niet op basis daarvan te gunnen en mag de aanbesteding intrekken vanwege het te lage concurrentieniveau. Deze intrekkingsgrond uit de Europese en nationale rechtspraak vindt toepassing in recente zaken bij voorzieningenrechters in Den Haag en Groningen.
In het tijdschrift Jurisprudentie Aanbestedingsrecht is een noot van Frank Cornelissen en Tony van Wijk gepubliceerd met de titel “Beoordelingselementen die de inhoud van inschrijvingen niet beïnvloeden: bestaan ze eigenlijk wel?”. Zij lichten toe onder welke omstandigheden ruimte tot nadere invulling van criteria wél bestaat en waar de grens ligt.
De voorzieningenrechter van de rechtbank Den Haag oordeelt in een recent vonnis dat een aanbesteder die een aanbestedingsprocedure intrekt inhoudelijk moet motiveren waarom hij dat doet, maar dat die motiveringsplicht niet zo ver strekt dat ook al inhoudelijk op de (wijze van) heraanbesteding hoeft te worden ingegaan.
Op 23 juli 2021 heeft de Europese Commissie een verruiming van de Algemene Groepsvrijstellingsverordening (AGVV) gepubliceerd. Lidstaten zijn hierdoor niet langer verplicht staatssteun aan de Commissie te melden wanneer die steun valt onder het toepassingsgebied van Europese investeringsprogramma’s en/of bedoeld is voor verduurzaming en digitalisering.
Het mededingingsrecht wordt regelmatig gebruikt als breekijzer om geschillen te beslechten. Zo ook in twee recente uitspraken van rechters in Nederland en Curaçao. De uitspraken illustreren dat het van belang is om een verweer tegen een creatief beroep op de mededingingsregels zorgvuldig te onderbouwen en stellingen van de wederpartij te betwisten.
Wat als een gunningscriterium dat duurzaamheid beoogt te bevorderen een zittende leverancier bevoordeelt waardoor de concurrentie weinig kans maakt de opdracht te verkrijgen. Brengt het level playing field beginsel dan met zich dat dit criterium en dus de duurzaamheidsambitie moet wijken? De Rotterdamse kort gedingrechter oordeelt van wel.
Bij een Europese niet-openbare aanbestedingsprocedure van Rijkswaterstaat moet elke inschrijver twee sleutelfunctionarissen aanbieden. Onderdeel van de inschrijving is dat deze functionarissen over de inschrijving worden geïnterviewd.
De Commissie van Aanbestedingsexperts heeft stevige kritiek geuit op de aanbestedingsmethodiek ‘Rapid Circular Contracting’. De gehanteerde strenge uitleg van het aanbestedingsrecht is mijns inziens onnodig en komt niet tegemoet aan de behoefte in de aanbestedingspraktijk tot meer innovatief aanbesteden.
