Namaakgoederen
Uit onderzoek blijkt dat namaakgoederen in Europa steeds grotere schade toebrengt.
Onder meer speelgoed, gadgets, kleding zoals zonnebrillen, en dergelijke producten, worden veelal als origineel verkocht, waar het in feite namaakgoederen (kopieën) betreft. Het gaat dus vaak om consumentenproducten.
Bestrijding van kopieën
De bestrijding van gekopieerde producten is mogelijk met bijvoorbeeld een beroep op een merkrecht. Merken zijn onderscheidingstekens, die zowel in woord als logo tegen namaak kunnen worden ingeroepen tegen verwarringwekkende (namaak)producten.
Ook het uiterlijk van producten kan worden beschermd tegen namaak, onder meer door het modelrecht. Voortbrengselen die dezelfde algemene indruk wekken kunnen op die grond worden verboden.
Daarnaast is het mogelijk voor de vormgeving van een product, verpakking of andere kenmerken van een product naar Nederlands recht het auteursrecht in te roepen tegen kopieën, ook al is de nabootsing niet één-op-één maar is sprake van een bewerking.
Onthoudingsverklaring
Het is gebruikelijk dat de rechthebbende de handelaar eerst buiten rechte aanspreekt op inbreuk. In een onthoudingsverklaring, die vaak vooraf aan de handelaar wordt voorgelegd via een sommatiebrief, staat dat de handelaar zich zal onthouden van inbreuken op de intellectuele eigendomsrechten, door het gebruik van de (namaak)goederen, op straffe van verbeurte van een (contractuele) boete voor het namaakproduct.
Dat is niet in alle gevallen noodzakelijk, gebeurt ook niet altijd en is soms niet wenselijk. In (zeer) spoedeisende gevallen is het mogelijk om, zonder dat de handelaar wordt gehoord, een ex parte bevel op te leggen. Met name bij de consumer products die op een bepaalde beurs, in een bepaalde tijdspanne of indien het namaakproduct tegelijk door een groot aantal handelaren wordt aangeboden, is dat mogelijk.
Vordering in kort geding
Wordt een onthoudingsverklaring niet getekend, of wordt niet voldaan aan de eisen van de rechthebbende op de merk-, model- of auteursrechten, dan is het mogelijk dat de rechthebbende een kort geding procedure start.
In zo'n procedure zijn verschillende vorderingen mogelijk, waaronder:
- een gebod tot staking van iedere inbreuk
- een verbod op het verhandelen van de namaak producten
- rekening en verantwoording, zoals opgave van aantallen en gegevens over inkoop, verkoop, voorraad en winst
- dwangsommen
- volledige proceskostenveroordeling
Bewijslast
Eén van de verweren die wel wordt gevoerd in (de aanloop naar) een procedure tegen de stelling dat sprake is van namaak, is dat het een origineel product betreft. Daarmee neemt men in wezen de stelling in dat de intellectuele eigendomsrechten zijn uitgeput. Uitputting vindt echter niet wereldwijd plaats door het in het verkeer brengen van goederen door of namens de rechthebbende. Bovendien rust op degene die dit argument opvoert de bewijslast van de door haar gestelde uitputting, ook om die voldoende concreet te maken.
Ontbreekt toestemming van de rechthebbende, of het nu een origineel betreft van buiten de EU of 'echte' namaak, dan levert de import, verhandeling, het aanbieden en daarvoor in voorraad houden van dit soort namaakproducten een inbreuk op intellectuele eigendomsrechten op.
Verweren
Ook andere verweren, bijvoorbeeld dat men niet wist dat sprake is van een inbreuk, kunnen de handelaar niet baten. Dit blijkt uit een recente uitspraak van de Rechtbank Den Haag. In deze juridische procedure tussen Tommy Teleshopping en Verzendshop vordert Tommy Teleshopping het gestaakt houden van inbreuken op meerdere intellectuele eigendomsrechten voor Verzendshop. Verzendshop voer verweer:
"Het verweer van Verzendshop dat hij niet wist dat de door hem op de markt gebrachte 'Air Cooler' onrechtmatig is jegens OnTel/Tommy Teleshopping c.s. en inbreuk maakt op de Gemeenschapsmodelrechten en auteursrechten van OnTel (...) wordt verworpen. Na ontvangst van de sommatiebrief (...) wist Verzendshop van de aantijgingen door OnTel/Tommy Teleshopping c.s. Voor zover dit verweer hem voordien al vrij zou kunnen pleiten, is voldoende aannemelijk dat Verzendshop op de hoogte was of had moeten zijn dat die verhandeling onrechtmatig was. Verzendshop heeft immers mee willen liften op het (zomerse) succes van de 'Arctic Air' bij Tommy Teleshopping (....) zonder daarbij zich te vergewissen van enig recht van OnTel/Tommy Teleshopping c.s., welke rechten en inbreuken grotendeels nogal voor de hand lagen (auteursrechten op de afbeeldingen van "stills" op de door, kopie van de Amerikaanse gebruiksaanwijzing). (...) Het enkele feit dat andere aanbieders mogelijk ook inbreukmakende producten verhandelen, kan het inbreukmakende en onrechtmatige handelen door verzendshop niet vrijpleiten. (...) Tommy teleshopping c.s. heeft ter zitting evenwel duidelijk gemaakt dat ze handhavend optreedt tegen inbreukmakers.'
Ambtshalve oordeelt de Rechtbank Den Haag overigens, zo lees ik het vonnis, dat een beroep op oneerlijke handelspraktijk tegen het gebruik van een verwarringwekkende naam niet mogelijk is, althans niet in deze procedure, zonder merkinschrijving.
Conclusie
De verkoop van namaakgoederen komt voor rekening en risico van de handelaar die deze aanbiedt. Op hem rust de bewijslast van bijvoorbeeld de stellingen dat het originelen betreft, of de verhandeling toch is toegestaan, en andere mogelijke verweren hard te maken.
Tegelijk moet de rechthebbende wel (snel genoeg) optreden om de exclusiviteit op de intellectuele eigendomsrechten te behouden en de schade in te perken. Daar zij ruim voldoende mogelijkheden voor in de praktijk.
Joost Becker, advocaat intellectueel eigendom
