Hoewel het hier gaat om een concept wetsvoorstel waarbij eerst nog een consultatie zal plaatsvinden voordat het parlement zich erover gaat buigen, is wel duidelijk dat de wet grote consequenties zal hebben voor ontvangers van donaties en voor alle stichtingen in Nederland. Hieronder bespreken we belangrijkste elementen van het concept wetsvoorstel.
Aanleiding voor het wetsvoorstel
Volgens de concept Memorie van Toelichting vervullen maatschappelijke organisaties een belangrijke functie binnen de samenleving. Maatschappelijke organisaties ontvangen vaak donaties voor het organiseren en financieren van hun activiteiten. De angst bestaat dat het ontvangen van donaties leidt tot onwenselijke beïnvloeding van het bestuur door de financiers van de maatschappelijke organisaties. Daarmee ontstaat volgens de concept Memorie van Toelichting het risico dat maatschappelijke organisaties zich laten verleiden tot (het verlenen van medewerking aan) gedrag dat indruist tegen de normen van de Nederlandse rechtsstaat.
Beoogde doel van het wetsvoorstel
Het wetsvoorstel beoogt door een openbaarmakingsverplichting van de ontvangen donaties een completer beeld daarvan te geven, waarmee bereikt zou worden “het handelingsperspectief van betrokkenen te versterken”. Daarnaast is een doel om de transparantie bij stichtingen te vergroten door stichtingen te verplichten om hun interne financiële stukken openbaar te maken.
Concreet voorgestelde maatregelen
1. Publicatie ontvangen donaties
Dit onderdeel van het wetsvoorstel is van toepassing op zogenaamde maatschappelijke organisaties. Daar moet onder worden verstaan:
- stichtingen;
- verenigingen;
- kerkgenootschappen; en
- buitenlandse rechtspersonen en andere entiteiten die met stichtingen, verenigingen en kerkgenootschappen vergelijkbaar zijn en duurzaam in Nederland activiteiten uitoefenen.
De bedoelde maatschappelijke organisaties moeten binnen een half jaar na afloop van het boekjaar een zogenaamd donatieoverzicht opstellen van alle donaties van meer dan € 15.000. Het donatieoverzicht moet vermelden het bedrag en datum van de donatie, de naam en woonplaats of zetel van de donateur en de datum waarop het donatieoverzicht is opgesteld. Het donatieoverzicht moet door alle bestuurders en toezichthouders worden ondertekend. Het donatieoverzicht moet vervolgens binnen acht dagen na het opstellen openbaar worden gemaakt via de website van de maatschappelijke organisatie. Als de organisatie niet over een website beschikt, moet openbaarmaking plaatsvinden via de kamer van koophandel. Onder nog te bepalen voorwaarden kunnen organisaties worden vrijgesteld van de verplichting een donatieoverzicht op te stellen.
2. Publicatieplicht voor stichtingen
Dit onderdeel van het voorstel is uitsluitend van toepassing op stichtingen die niet (nu al) verplicht zijn om een jaarrekening of een met een jaarrekening vergelijkbare financiële verantwoording openbaar te maken.
Voor die stichtingen gaat een algemene verplichting gelden om binnen acht dagen na de vaststelling een balans en staat van baten en lasten openbaar te maken door deponering bij de kamer van koophandel.
Commentaar
Allereerst moet bedacht worden dat hier sprake is van een concept wetsvoorstel een concept Memorie van Toelichting. Het is uiteraard nog niet duidelijk hoe het uiteindelijke wetsvoorstel eruit gaat zien en wat er in de parlementaire behandeling zal gebeuren.
Via www.internetconsultatie.nl kan een ieder tot 23 februari 2019 commentaar leveren. Inmiddels zijn er al meer dan twintig commentaren gepubliceerd. Verreweg de meeste commentaren zijn afkomstig van maatschappelijke organisaties die grote vrees hebben dat donaties in omvang zullen teruglopen indien de namen van de donateurs worden gepubliceerd. Als dat inderdaad het geval zal zijn, kan men zich afvragen of het beoogde doel wel opweegt tegen de negatieve gevolgen. In Nederland worden zeer veel goede doelen vaak met ruime donaties ondersteund, waar de problematiek van ongewenste beïnvloeding niet speelt.
Op dit moment zijn ANBI’s al verplicht om jaarstukken openbaar te maken. Het is niet duidelijk of de nieuwe wetgeving dan ook gaat gelden voor ANBI’s. Daarnaast zijn er veel stichtingen, bijvoorbeeld stichting administratiekantoor of beheersstichtingen, waar weinig of geen geld doorheen loopt. Onduidelijk is waarom dit soort stichtingen hun jaarrekening (zo die al wordt opgesteld) openbaar moeten maken.
Tot slot zal in de verdere behandeling diepgaander aandacht moeten worden besteed aan de bescherming van de privacy van de donateurs. Dat aspect wordt in de concept Memorie van Toelichting wel behandeld, maar op dit aspect zullen veel vragen komen.
