Een agentuurovereenkomst is een overeenkomst waarbij een handelsagent voor een principaal tegen beloning (vaak op commissiebasis) bemiddelt bij het tot stand brengen van overeenkomsten. Anders dan voor bijvoorbeeld distributieovereenkomsten en samenwerkingsovereenkomsten gelden voor agentuurovereenkomsten specifieke wettelijke regels. Eerder schreef ik al een artikel over de bijzondere regels voor de opzegging van een agentuurovereenkomst. Dit artikel beschrijft de ontbinding van een agentuurovereenkomst, aan de hand van een arrest van het gerechtshof ’s-Hertogenbosch van 22 september 2015
Samenwerkingsovereenkomst of agentuurovereenkomst?
In dit arrest ging het om een samenwerkingsovereenkomst. Daarin was onder meer opgenomen dat de ene partij zich er tegen beloning (in de vorm van een omzetfee) voor zou inspannen “om van de producten een (verkoop)succes te maken” onder meer “door de andere partij met raad en daad terzijde te staan”. Het hof oordeelde dat door deze bepaling de samenwerkingsovereenkomst kenmerken vertoonde van een agentuurovereenkomst, zodat de specifieke wettelijke regels voor agentuurovereenkomsten op deze samenwerkingsovereenkomst van toepassing waren. Dat partijen de overeenkomst zelf níet als agentuurovereenkomst bestempelden, deed er dus niet toe.
Zowel ontbinding door de kantonrechter als buitengerechtelijke ontbinding mogelijk
In de onderhavige kwestie had de principaal de (samenwerkings-)agentuurovereenkomst door middel van een brief, zonder tussenkomst van de kantonrechter ontbonden op de voet van artikel 6:265 BW. Volgens de principaal schoot de handelsagent namelijk tekort in de nakoming van de overeenkomst (‘wanprestatie’). Op grond van artikel 7:440 lid 1 BW kan een agentuurovereenkomst echter enkel worden ontbonden door de kantonrechter. De vraag rijst of een agentuurovereenkomst toch ook zonder tussenkomst van die kantonrechter kan worden ontbonden met een beroep op de algemene ontbindingsregeling van artikel 6:265 BW. Het hof heeft deze vraag bevestigend beantwoord. Zo’n buitengerechtelijke ontbinding als hier aan de orde is in beginsel toegestaan.
Specifieke regels gelden ook bij een buitengerechtelijke ontbinding
Maar, zo oordeelt het hof, door de buitengerechtelijke ontbinding mag geen afbreuk worden gedaan aan de bescherming die de handelsagent wordt geboden in de specifieke dwingendrechtelijke regels in boek 7 BW. Deze regels houden onder meer in dat niet iedere geringe tekortkoming aanleiding kan zijn voor ontbinding. Ontbinding door de kantonrechter is alleen mogelijk indien sprake is van dringende redenen of van een verandering van omstandigheden. Deze vereisten gelden dus ook in geval van een buitengerechtelijke ontbinding.
Hoewel het hof daar niet expliciet over oordeelde, ligt het voor de hand dat ook de overige bijzondere bepalingen van boek 7 onverkort gelden bij een buitengerechtelijke ontbinding. Bij een ontbinding door de principaal in geval van een dringende reden waarvan (kort gezegd) de agent geen verwijt treft, kan sprake zijn van een schadevergoedings- of goodwillvergoedingsplicht.
Geen ontbinding mogelijk? Dan opzegging
Is géén sprake van een dringende reden of verandering van omstandigheden, dan kan de overeenkomst niet worden ontbonden, maar kan zij enkel worden opgezegd. Daarbij moeten de specifieke regels voor opzegging in acht worden genomen. In geval van opzegging door de principaal valt te denken aan het in acht nemen van een opzegtermijn en de mogelijke verplichting tot betaling van een goodwillvergoeding. Lees hierover meer in het artikel: ‘de opzegging van een agentuurovereenkomst’.
Conclusie
Agentuurovereenkomsten kunnen niet alleen door tussenkomst van de rechter, maar ook buitengerechtelijk (door middel van een brief, bij voorkeur aangetekend) worden ontbonden. Maar let op: ook in geval van een buitengerechtelijke ontbinding gelden de specifieke, dwingendrechtelijke regels voor agentuurovereenkomsten onverkort. Komt u die niet na, dan kan dat u schadeplichtig maken. Voorkomen is beter dan genezen. Laat uw ontbinding daarom eerst juridisch toetsen.
