Auteursrecht op speelgoed
Spin Master claimt een aan haar speelgoed auteursrecht toekomt op 1) de driedimensionale en kinetische gestalte van de ’Rubik’s Cube’, met andere woorden: de combinatie van de vorm(en) en relatieve beweging(en) van de samenstellende onderdelen van de ‘Rubik’s Cube’, 2) de combinatie van de vormgeving van de 3D ‘Rubik’s Cube’ tweedimensionale oppervlakte decoratie, en 3) het uitgewerkte concept van het spel dat wordt gespeeld met de gedecoreerde ‘Rubik’s Cube’.
Bescherming spel?
Het Hof moet oordelen over het auteursrecht op speelgoed. Aangenomen wordt dat het door Rubik gecreëerde bewegende object als zodanig niet auteursrechtelijk is beschermd omdat de elementen van het logicaspel technisch en functioneel zijn bepaald. De kubus zou als uitdrukking ook niet met een bepaald technisch idee samenvallen.
Goliath wijst op het boek Cubed over het ontstaans- en de ontwikkelingsproces van de Rubik’s Cube. Daarin beschrijft Rubik dat hij begon te werken aan een bepaald geometrisch probleem en dat zijn doel “niets” was en dat hij gewoon een idee had. Uit passages uit het boek blijkt dat hij bezig was te zoeken naar een ideale geometrische vorm, die als technische oplossing een vorm van 3x3x3 kubussen vereiste en waarbij een structuur ontstond waarin de losse elementen aan elkaar vastzitten, maar nog wel individueel kunnen bewegen. In de citaten wordt ook beschreven waarom de centrale kubus nodig was en wat de functie van de middenkubusjes was.
De Rubik’s Cube is volgens het Hof daarmee de uitdrukking van het idee van de naar de overtuiging van Rubik ideale geometrische figuur ‘en dat de kubus daarmee geheel, althans in overwegende mate technisch en functioneel is bepaald, althans dat het idee van de Rubik’s Cube samenvalt met de uitdrukking ervan’. Deze omstandigheid heeft de auteur in zoverre belet zijn persoonlijkheid in de Rubik’s Cube tot uitdrukking te brengen aan de hand van vrije en creatieve keuzen, aldus het Hof. Het ging kennelijk om het los van elkaar kunnen bewegen van de deelkubussen. De keuze voor een kubus als hoofdvorm is op zichzelf niet creatief, maar juist voor de hand liggend.
De Rubik’s Cube heeft als driedimensionale geometrische vorm geen auteursrechtelijke bescherming. Een geometrische vorm ‘niet mag worden gemonopoliseerd ten koste van de technische vooruitgang en de industriële doorontwikkeling van deze geometrische vorm door andere ondernemingen’ aldus het arrest.
Auteursrecht op spelconcept?
Ook het spelconcept is niet auteursrechtelijk beschermd. Ook zonder spelregels is naar het oordeel van het hof ‘evident dat het de uitdaging van de Rubik’s Cube is de ongesorteerde kubussen zo te manipuleren dat alle deelkubussen van een zijde van de Rubik’s Cube dezelfde kleur hebben’. Dit spelconcept valt samen met de zes kleuren en is ‘als zodanig’ geen afzonderlijk werk dat voor bescherming in aanmerking komt.
Auteursrechtinbreuk?
In eerste aanleg was geoordeeld over auteursrechtinbreuk, dat “dient te worden beoordeeld in welke mate de totaalindrukken van het beweerdelijk inbreuk makende werk (de ‘NexCube’) en het beweerdelijk bewerkte of nagebootste werk (de ‘Rubik’s Cube’) overeenstemmen. De auteursrechtelijk beschermde trekken of elementen van laatstbedoeld werk zijn daarbij bepalend. Bij de vergelijking van de totaalindrukken dienen ook onbeschermde elementen in aanmerking te worden genomen, voor zover de combinatie van al deze elementen in het beweerdelijk nagebootste werk aan de ‘werktoets’ beantwoordt.” Toetsend aan dit criterium is geen sprake van voldoende overeenstemming van de totaalindrukken van beide objecten, aldus het Hof, en dus ook niet van een auteursrechtinbreuk door Goliath.
De grid is een kenmerkend visueel aspect van de Rubik’s Cube dat niet aanwezig is bij de NexCube, wat maakt dat de totaalindruk anders is. De kleurvlakken van de deelkubussen grenzen bij de NexCube immers rechtstreeks aan elkaar en worden niet gescheiden door een zwarte lijn, zoals bij de Rubik’s Cube. Er is verschil in kleur van de zijkanten van de deelkubussen van de Rubik’s Cube en de NexCube, dat zichtbaar wordt bij het draaien van de kubussen (zwart tegenover twee verschillende, langs de diagonaal gescheiden kleuren).
De kubussen zijn bedoeld om te draaien. Een opvallend kleurverschil is bij het draaien van de kubus volgens het Hof daarom wel degelijk relevant om mee te wegen bij de beoordeling van de totaalindruk van de kubussen (in plaats van alleen de ruststand). Voor de vergelijking van de totaalindrukken kan ook gewicht toekennen aan het feit dat de logo’s verschillend zijn aangebracht. De middelste deelkubussen van de NexCube hebben ook een significant rondere afwerking. Bovendien verschilt de onderlinge grootte van de oppervlakken bij de NexCube. Omdat sommige oppervlakken geen geometrische kubus vormen, ontstaan er bij NexCube - anders dan bij de Rubik's Cube - openingen tussen die oppervlakken.
Conclusie
In een andere kwestie werd geconcludeerd dat de afrondingen van de deelkubussen van de Rubik’s Cube, en de breedte van de grid auteursrechtelijk beschermd zijn. Ook de keuze van Rubik voor de kleuren rood, groen, geel, blauw, wit en oranje in combinatie met de zwarte grid waren toen voldoende oorspronkelijk. Die aspecten komen echter onvoldoende terug in de NexCube, en het Hof neemt nu mee dat het spel c.q. spelconcept niet beschermd is. Vandaar dat in deze meest recente kwestie de rechter geen auteursrechtinbreuk op het speelgoed aanneemt.
Joost Becker, advocaat auteursrecht
