Gezamenlijk aanbesteden en het clusterverbod

Overheden en nutsbedrijven werken in toenemende mate samen bij het uitvoeren van werkzaamheden. Daartoe voegen zij aan te besteden opdrachten regelmatig samen. Zulke samenwerking biedt voordelen, maar wringt tegelijkertijd met het aanbestedingsrechtelijke clusterverbod. Hieronder volgt daarom een korte beschouwing.

Samen aanbesteden
De samenwerking tussen overheden en nutsbedrijven neemt de afgelopen jaren een hoge vlucht. Zij voegen grote opdrachten samen om die vervolgens gezamenlijk aan te besteden. De waarde van samenwerken is evident: een netbeheerder die ondergrondse leidingen wil vervangen, kan soms beter wachten totdat de wegbeheerder het daarboven gelegen wegdek vervangt. Dezelfde ingenieurs die met waterleidingen van het waterbedrijf werken, kunnen ook de afvalwaterleidingen van een waterschap beheren. Kortom, dit type samenwerking kan behoorlijke synergievoordelen opleveren.

Een veelgehoord argument voor een gezamenlijke en dus grootschaliger aanbesteding is bovendien dat op de aanbestedingsprocedure zelf wordt bespaard.

Clusterverbod
Een samenwerking tussen aanbesteders kent niet enkel voordelen. De omvang van een samengestelde opdracht kan zodanig groot worden, dat zij buiten het bereik komt van veel midden- en kleinbedrijven. In tegenstelling tot gezamenlijke aanbestedingen door overheden, zoals aanbesteding van afvalinzameling in enkele gemeenten, gaat het bij de samenwerking met nutsbedrijven veelal om werkzaamheden met een verschillende aard. Daarom bestaat ook het gevaar dat het uiteenlopende karakter van samengevoegde opdrachten leidt tot een beperking van de kring van gegadigden.

Om te voorkomen dat het MKB bij overheidsopdrachten buiten de boot valt, heeft de (Europese) wetgever het clusterverbod ingevoerd. Deze in artikel 1.5 Aanbestedingswet 2012 neergelegde regel, houdt in dat een aanbesteder opdrachten niet onnodig mag samenvoegen. Zie hierover een bijdrage van mr. Joris Bax op deze site, en een recente uitspraak van de rechtbank Midden-Nederland. Indien samenvoeging van opdrachten in strijd zou zijn met het clusterverbod, dan moeten zij afzonderlijk worden aanbesteed of in percelen worden opgedeeld.

Conclusie
Gezamenlijke aanbestedingen van overheden en nutsbedrijven komen steeds vaker voor en kunnen leiden tot kostenbesparing en beperking van overlast. Zij wringen echter met het clusterverbod. Het is daarom van belang voor aanbesteders om de opdracht(en) en de aanbestedingsprocedure goed vorm te geven. Voor (potentiële) inschrijvers loont juist een extra kritische blik op die procedure. 

Frank Cornelissen

Advocaat aanbestedings- en bouwrecht