Sancties
Een sanctie is een maatregel van een land, of een internationale organisatie tegen een ander land, regime of (rechts)persoon, om daarmee bepaalde economische, sociale en/of politieke doelen te bereiken (hierna: ’Sanctie’). Meestal wordt een Sanctie ingezet als (niet-militaire) reactie op schending van internationaal recht en meer in het bijzonder van mensenrechten. Een andere reden om Sancties te gebruiken is de bestrijding van terrorisme. Sancties die met dit doel worden uitgevaardigd, zijn vooral gericht tegen specifieke personen. Meestal wordt een Sanctie opgelegd door de Verenigde Naties (VN) en daarna overgenomen door de Europese Unie (EU). Maar, zoals blijkt uit de in de inleiding genoemde aanpak van mensensmokkel in Libië, kan de EU (en een individueel land) ook zelfstandig Sancties uitvaardigen. Bijvoorbeeld wanneer men het op VN-niveau niet eens kan worden over een bepaalde sanctie, zoals het geval was bij de aanpak van de mensensmokkelaars in Libië.
Uitwerking in Nederland
In Nederland biedt de Sanctiewet 1977 de grondslag om uitvoering te geven aan internationale Sancties. Deze uitvoering kan plaatsvinden door:
- de inhoud van de internationale regels over te schrijven (dit is nodig als de Sanctie niet de vorm van een verordening is afgekondigd)[1];
- indien er wel sprake is van een verordening, het creëren van bepalingen die voorzien in de strafbaarstelling van overtredingen van de daarvoor in aanmerking komende bepalingen van die verordening; of
- het simpelweg uitvoering geven aan de internationale normen. Niet elke internationale sanctiemaatregel vergt namelijk de totstandkoming van een nationale sanctieregeling. Dit geldt voor bepalingen die zich rechtstreeks en uitsluitend richten tot overheidsinstanties.
Toezicht & handhaving
Bestuursrechtelijk
Voor het toezicht en de uitvoering van de Sancties zijn in Nederland diverse instanties verantwoordelijk. De voor het (bestuursrechtelijke) toezicht op de in- en export verantwoordelijke instantie is de Douane, meer specifiek de Centrale Dienst voor In- en Uitvoer (CDIU). De Nederlandse Bank (DNB) en de Autoriteit Financiële Markten (AFM) houden toezicht op de naleving van Sancties door de onder hun toezicht staande financiële instellingen. De toezichthouders hebben vergaande bevoegdheden om hun toezichthoudende taken uit te voeren. Zo zijn zij bevoegd om bepaalde plaatsen te betreden, inlichtingen en gegevens te vorderen, legitimatie in te zien, monsters te nemen en vervoersmiddelen te onderzoeken. Dit geldt in principe ten aanzien van een ieder, dus niet alleen ten aanzien van een vermeend overtreder van een Sanctie.
Een overtreding kan - in bestuursrechtelijke zin - oplegging van een last onder bestuursdwang, een last onder dwangsom en/of een boete tot gevolg hebben. Deze maatregelen kunnen tegelijkertijd worden opgelegd en vergen slechts dat de overtreder of diens leidinggevende de overtreding van een Sanctie kan worden verweten (schuld en opzet spelen geen rol). Het is goed om te weten dat het handelen in strijd met een Sanctie door een afnemer of een dochteronderneming mogelijk ook de leverancier dan wel het moederbedrijf kan worden verweten. De bestuurlijke boete kan oplopen tot maximaal € 4.000.000 en bij herhaalde overtreding binnen vijf jaar wordt de opgelegde boete verdubbeld.
Strafrechtelijk
In principe is elke overtreding begaan door een Nederlander (binnen of buiten Nederland) strafbaar. De met de strafrechtelijke opsporing van overtredingen van Sancties belaste ambtenaren hebben verregaande opsporingsbevoegdheden. De strafrechtelijke maatregelen en boetes die op overtreding van een Sanctie staan, liegen er niet om. De maximale gevangenisstraf is zes jaar en de maximale geldboete is – afhankelijk van de waarde van de transactie – € 820.000. Daarnaast kunnen er nog aanvullende maatregelen worden genomen zoals het stilleggen van de betrokken onderneming, het voor een bepaalde tijd ontzeggen van bepaalde vergunningen, ontheffingen en premies, onttrekking, ontneming en verbeurdverklaring van bepaalde goederen en het onder bewind stellen van de onderneming. In deze strafrechtelijke sfeer spelen opzet bij en schuld aan de bewuste overtredingen in tegenstelling tot in het bestuursrecht wél een (grote) rol. Dit neemt echter niet weg dat u – onder omstandigheden – ook kunt worden aangesproken voor een schending van een Sanctie door een afnemer of dochteronderneming.
Gevolgen voor u
Zoals uit het voorgaande blijkt, kunnen (rechts)personen die in strijd met een bepaalde Sanctie handelen zowel bestuurs- al strafrechtelijk stevig worden aangepakt. Om schending van een Sanctie binnen uw bedrijf te voorkomen is het van belang dat iedereen binnen het bedrijf op de hoogte is van verboden en toegestane activiteiten. Het is ook van belang om derden waarmee u zaken doet op de hoogte te brengen van deze Sanctieregelgeving en de geldende beperkingen. Ook kan het verstandig zijn om bepalingen omtrent Sancties in uw overeenkomsten of algemene voorwaarden op te nemen. Omdat de Sancties en aanpassingen daarvan elkaar in hoog tempo opvolgen, is het goed om op de hoogte te blijven van de laatste stand van zaken en nieuwe ontwikkelingen zo snel mogelijk te delen en op te nemen in de door u gebruikte documentatie.
Via deze pagina houden wij u op de hoogte van de belangrijkste ontwikkelingen op het gebied van (inter)nationale Sancties en de gevolgen die zij voor u en uw bedrijf hebben.Voor een overzicht van de geldende sancties verwijs ik u naar onderstaande websites:
- Een uitstekende informatiebron met betrekking tot de Sanctiewetgeving in Nederland is Overheid.nl:
http://www.dzw.gr/16477 - Een recent overzicht van de door de VN vastgestelde sancties:
http://www.dzw.gr/ebf79 - Een recent overzicht van sancties die zijn vastgesteld door de Europese regelgever:
http://www.dzw.gr/41e71 - Een geconsolideerde lijst van personen jegens wie financiële sancties gelden:
http://www.dzw.gr/d3487
Zie ook: Peek & Smaric, Ondernemingsrecht 2016/106 en Daalderop & Gawronski, Tijdschrift Onderneming & Strafrecht in Praktijk 2015, nr. 3/4, p. 23-28.
[1] Een verordening is rechtstreeks van toepassing. Dit betekent dat zij rechtstreeks recht schept dat in alle EU-lidstaten dezelfde kracht heeft als het nationale recht, zonder dat de inhoud moet worden overgenomen in de nationale wetgeving.
