Wanneer is design beschermd? En wanneer lijken producten teveel op elkaar? Deze vragen komen aan de orde in de zaak De Poortere/By Boo. De Poortere en By-Boo brengen beide vloerkleden op de markt. De Poortere stelt dat By-Boo inbreuk maakt op haar intellectuele eigendomsrechten terzake twee vloerkleden, en eist staking daarvan. Zij doet onder meer een beroep op auteursrechten, op niet-ingeschreven Gemeenschapsmodelrechten en slaafse nabootsing.
De Vintage Multi tapijten van De Poortere zijn zo gemaakt dat de indruk ontstaat dat deze zijn samengesteld uit verschillende lappen stof die aan elkaar zijn genaaid (patchwork). In werkelijkheid is het 1 lap stof. Poortere stelt dat By-Boo inbreuk maakt op haar rechten terzake de Vintage Multi vloerkleden.
Bescherming als niet-ingeschreven Gemeenschapsmodel?
Bescherming als niet-ingeschreven Gemeenschapsmodel is beperkt tot 3 jaar, mits zo'n model nieuw is en eigen karakter heeft. Tussen partijen is niet in geschil dat de Vintage Multi tapijten voor het eerst op 9 september 2011 voor het publiek ter beschikking zijn gesteld op een beurs.
By-Boo stelt zich op het standpunt dat de Vintage Multi tapijten op die datum, gegeven het toen bestaande vormgevingserfgoed, niet nieuw waren en eigen karakter ontbeerden. Zij heeft daartoe diverse afbeeldingen van tapijten in haar conclusie van antwoord opgenomen, afkomstig van via Google gegenereerde internetpagina’s, waarbij als zoekperiode 1 januari 2009 tot 31 december 2011 is gehanteerd. De rechtbank acht dit onvoldoende bewijs:
"De Poortere heeft evenwel onderbouwd betoogd dat de ingevoerde zoekperiode en de bij de zoekresultaten vermelde data uitsluitend betrekking hebben op de datum waarop de betreffende webpagina's online zijn gezet en niets zeggen over de inhoud (content) daarvan die inmiddels weer kan zijn gewijzigd. By-Boo c.s. heeft dat niet gemotiveerd weersproken. Niet kan daarom worden aangenomen dat de tapijten op de afbeeldingen van de betreffende internetpagina’s al voor 9 september 2011 aan het publiek beschikbaar zijn gesteld en ten opzichte van de Vintage Multi tapijten als vormgevingserfgoed hebben te gelden. De rechtbank laat deze afbeeldingen daarom hier buiten beschouwing."
Een Oceano tapijt uit juni 2011 doet aan de nieuwheid en eigen karakter evenmin af, aldus de rechtbank, omdat dat teveel verschilt van de Vintage Multi. Dat zelfde geldt voor een carpet Reloaded dat in juni 2010 in de Linda Wonen stond.
Bescherming van auteursrecht?
De Poortere doet daarnaast een beroep op auteursrechtelijke bescherming. De rechtbank gaat daar in mee:
Hoewel de keuze voor één hoofdkleur van de Vintage Multi dessins (rood, blauw etc.) als banaal kan worden aangemerkt en niet in geschil is dat in de dessins gebruik is gemaakt van bestaande motieven, neemt dat niet weg dat de maker ten aanzien van de selectie van die motieven, de combinatie daarvan binnen de dessins en (de combinatie van) kleurschakeringen, persoonlijke keuzes heeft gemaakt. Dat geldt ook voor de belijning (vlakverdeling) en de wijze waarop het stikwerk is vormgegeven. Op deze punten waren ook vele andere ketizes mogelijk geweest. Dat het voor een patchworkuitstraling noodzakelijk is om de vlakken (zichtbaar) met stikwerk te verbinden, dan wel dat juist op de onderhavige wijze te doen (zie 3.2.1), valt zonder nadere motivering van By-Boo c.s., die ontbreekt, niet in te zien. Dat de combinatie van de door De Poortere genoemde kenmerken (in zijn geheel) al in het vormgevingserfgoed voorkwam en daaraan zou zijn ontleend, is voorts gesteld noch gebleken. De rechtbank is van oordeel dat de combinatie van deze, op zichzelf niet beschermde elementen - De Poortere heeft zich niet op afzonderlijke bescherming van één van de door haar genoemde kenmerken beroepen - blijk geeft van vrije creatieve keuzes van de maker, waardoor een oorspronkelijk werk is ontstaan. De Vintage Multi dessins en tapijten waarin deze zijn belichaamd zijn daarom, ook binnen de reeds bestaande patchwork-stijl, auteursrechtelijk beschermd.
Inbreuk?
De rechtbank neemt ook inbreuk aan op een kleed van De Poortere (het Patchwork dessin 1), omdat niet bestreden is dat de kleden in casu identiek zijn. Echter, terzake het Patchwork dessin 2 wordt geen inbreuk aangenomen. Het oordeel daarover luidt als volgt:
Het tapijt met Patchwork-dessin 2 heeft gelijksoortige - zij het fletsere - kleurschakeringen als het Vintage Mutlti tapijt. Voorts heeft het evenals het Vintage Mtilti tapijt bloemachtige motieven en een enkel meer oosters motief en kent het ook een vlak met een tapijtrand. Het in het Vintage Muilti tapijt voorkomende, kenmerkende grote cirkelmotief heeft het tapijt met het Patchwork-dessin 2 echter niet, terwijl het ook geen kwartcirkel in de hoek van het tapijt (of elders) heeft. Tevens zijn er verschillen in belijning. In het Vintage Multi tapijt hebben de vlakken vrijwel dezelfde vorm en omvang en is sprake van, zoals De Poortere ook zelf heeft gesteld, een rechte vlakverdeling. Hierdoor heeft haar tapijt - ondanks de lichte verspringing van de vlakken ten opzichte van elkaar - nagenoeg recht doorlopende lijnen. In het tapijt met het Patchwork-dessin 2 is dat niet het geval, omdat dat tapijt bestaat uit vlakken van diverse formaten, waardoor de rechte lijnen worden onderbroken. De lijnen in het tapijt met het Patchwork-dessin 2 zijn bovendien, anders dan in het Vintage Multi tapijt, nadrukkelijk gemarkeerd. (...) Het stikwerk in het Vintage Multi tapijt bestaat uit enigszins uitelkaar gelegen, lichtkleurige smalle steken, waardoor het pas op kleine afstand van het tapijt zichtbaar is. In het tapijt met het Patchwork-dessin 2 bestaat de omlijning van de vlakken in de breedterichting van het tapijt uit een duidelijk zichtbare bies van dicht tegen elkaar aangebrachte brede steken. De omljning in de lengterichting wordt gevormd door een nog zichtbaarder bies, die lijkt te bestaan uit twee of meer met steken vastgezette koordjes. Deze bies heeft op diverse plaatsen een (helderrode) kleur die contrasteert met de kleur van naastgelegen vlakken. Anders dan de steken in het Vintage Multi tapijt, wekken deze biezen niet de optische indruk dat de vlakken aan elkaar zijn genaaid, maar vormen zij in het oog springende (lijnen langs de diverse vlakken. Hierdoor en door de verschillende vlakgroottes, heeft het tapijt met Patchwork-dessin 2 een minder rustige en harmonieuze uitstraling dan het Vintage Multi tapijt, zoals in gelijke zin door By-Boo c.s. betoogd. Genoemde verschillen maken naar het oordeel van de rechtbank dat het tapijt met het Patchwork-dessin 2 voor de geïnformeerde gebruiker, nu die in hoge mate aandachtig is, een andere algemene indruk wekt dan het Vintage Multi tapijt van De Poortere. Van namaak kan daarom niet worden gesproken. Van inbreuk op de niet-ingeschreven Gemeenschapsmodelrechten van De Poortere is daarom evenmin sprake 4.29. Uit het vorenoverwogene vloeit voort dat het tapijt met het Patchwork dessin 2 ook niet is te beschouwen als een ongeoorloofde verveelvoudiging in de zin van de [Auteurswet]"
Het beroep op slaafse nabootsing door De Poortere stuit ook af.
Conclusie
De rechtbank beveelt met betrekking tot de Patchwork-dessin 1 vloerkleden dat By-Boo iedere inbreuk op de auteursrechten van De Poortere met onmiddellijke ingang zal staken en gestaakt zal houden. Tevens dient De Poortere opgave van gegevens te doen, wordt zij veroordeeld tot schadevergoeding en winstafdracht en dient zij een recall uit te voeren voor de inbreukmakende kleden.
Uit deze uitspraak blijkt dat alle vormen van oorspronkelijke ontwerpen in beginsel voor design bescherming in aanmerking kome, dus ook het ontwerpen van decoratief textiel, waaronder tapijten, poefen, kussens en vloerkleden. Indien designs identiek zijn, is van inbreuk snel sprake. Indien er evenwel afwijkingen in de dessins zitten, is mogelijk geen sprake van inbreuk. Lees het vonnis hier.
Joost Becker, advocaat auteursrecht
Benieuwd hoe u uw designs kunt beschermen? Op 8 december 2016 organiseren wij een speciaal seminar over Design bescherming (meer info en aanmelden hier).
