Mijn klant kan zijn wil niet bepalen, wat nu?

Als ondernemer kun je te maken krijgen met klanten die om psychische redenen hun wil niet kunnen bepalen en overeenkomsten sluiten, die zij eigenlijk niet hadden gewild. Ben je als ondernemer in dat geval verplicht om mee te werken aan de kosteloze annulering van dergelijke overeenkomsten of mag je die klanten verplichten zich aan de eenmaal gesloten overeenkomst te houden. De rechtbank Midden-Nederland heeft zich kort geleden over deze vraag moeten uitlaten. (ECLI:NL:RBMNE:2016:5335). Het volgende deed zich voor: een manisch-depressieve vrouw (in medische termen: iemand die lijdt aan een bipolaire stoornis) kocht in twee weken tijd achtereenvolgens een badkamer en een keuken voor in totaal een koopprijs van iets meer dan EUR 20.000,-. Slechts EUR 250,- van deze totale koopprijs werd door haar aanbetaald. Na enkele weken berichtte de vrouw dat zij de koop van zowel de keuken als de badkamer wilde annuleren. Als reden voor de annulering voerde de vrouw aan dat zij ten tijde van de bestelling een manische periode doormaakte waardoor zij zowel de keuken als de badkamer in een opwelling had gekocht, terwijl ze deze in werkelijkheid niet wilde hebben.

In de algemene voorwaarden van de winkel stond dat als iemand een overeenkomst annuleert, hij of zij een schadevergoeding moet betalen van 30% van de afgesproken koopprijs. Een dergelijke bepaling is gebruikelijk in de algemene voorwaarden van een badkamer en/of keukenspecialist. Met een verwijzing naar de algemene voorwaarden werd aan de klant bericht dat zij door de annulering een bedrag van ruim EUR 6.000,-  aan annuleringskosten verschuldigd was. De klant, die in geen geval bereid was de annuleringskosten te betalen, liet haar GZ-psycholoog aan de winkel bevestigen dat de impulsieve bestelling van de keuken en badkamer voortvloeide uit haar problematiek. Ondanks deze medische onderbouwing besloot de winkel de vrouw in rechte te betrekken om de annuleringskosten op te eisen.

De rechtbank Midden-Nederland kreeg vervolgens de schone taak om de juridische gevolgen van de aankoop van de keuken en badkamer te beoordelen. Op grond van de wet (artikel 3:34 BW) kan een overeenkomst aangetast worden indien zij is gedaan door iemand wiens geestvermogens blijvend of tijdelijk gestoord zijn en deze geestelijke stoornis tot gevolg heeft dat iemand de gevolgen van zijn handelen niet kan overzien. Onder een geestelijke stoornis, een in mijn ogen in de wet wat ongelukkig geformuleerd begrip, kan veel worden verstaan: zoals de toestand van dronkenschap, narcose, hypnose, verstrooidheid: kortom alle gevallen waarin iemand geen rekenschap kan geven van wat hij of zij doet of van de strekking van zijn of haar handeling. Van een dergelijke toestand kan sprake zijn in het geval van een bipolaire stoornis. Toch oordeelde de rechtbank in dit geval terecht dat de bipolaire stoornis geen reden was om de overeenkomst aan te tasten. Op het ontbreken van de wil kan namelijk volgens de wet geen succesvol beroep gedaan worden als de wederpartij van de persoon met de geestelijke stoornis gerechtvaardigd op de uitlating van de geestelijk gestoorde heeft mogen vertrouwen. In dit geval had de klant zich net als iedere klant gedragen waardoor de verkoper niet kon weten dat er iets bijzonders met haar aan de hand was in die zin dat zij een manische periode doormaakte. De verkoper heeft uit de verklaringen en gedragingen van de klant redelijkerwijs dan ook mogen afleiden dat de klant daadwerkelijk een badkamer en een keuken wilde kopen. Psychische klachten als een bipolaire stoornis zijn anders dan bijvoorbeeld de kenmerken van dronkenschap niet voor een ieder gemakkelijk te herkennen. Terecht oordeelde de rechtbank dan ook dat de medische situatie van de klant in dit geval niet betekende dat zij niet verantwoordelijk is voor de aankopen die zij heeft gedaan. Bij handelingen en gedragingen die redelijkerwijs wel als ‘abnormaal’ moeten worden herkend wordt een ‘geestelijk gestoorde’ klant wel beschermd en kan deze klant kosteloos van de overeenkomst af. Een zekere mate van oplettendheid van een ondernemer is bij een verkoop dus wel vereist. Het is als ondernemer goed om dat in het achterhoofd te houden.