Voorkomen natuurlijk beter dan genezen
Uiteraard is dit een open deur, maar deze trappen we graag in. Alles valt of staat met het maken van goede afspraken en het vastleggen daarvan. Neem daar de tijd voor. Een goed contract is geen garantie dat er nooit enig geschil zal ontstaan, maar het leidt er in ieder geval toe dat eventuele problemen en risico’s vooraf gedetermineerd en opgevangen kunnen worden. Daarnaast zijn goede afspraken essentieel om überhaupt een geschil op te kunnen lossen. Zonder heldere afspraken valt niet te toetsen of het geleverde daar wel of niet aan voldoet. De meeste geschillen zijn gelukkig met een goed gesprek op te lossen. Maar soms is dat niet het geval en is hulp van buitenaf noodzakelijk. Meestal wordt gedacht aan als eerste gedacht aan een gang naar de rechter.
Kenmerken overheidsrechter
De gang naar de rechter kan op meerdere manieren. Bij spoed kun je een kort geding starten om een voorlopige (tijdelijke) voorziening te krijgen. Een kort geding is niet bedoeld voor grondige analyses van het geschil of het toekennen van schadevergoeding. Als je een meer diepgaand of definitief oordeel wilt hebben (bijvoorbeeld: heb ik de overeenkomst wel/niet terecht ontbonden, heb ik recht op schadevergoeding) dan moet je een bodemprocedure starten. De belangrijkste kenmerken van een bodemprocedure zijn:
- Overheidsrechtspraak is in de basis gericht op het komen tot een oplossing, wat niet per se betekent een vonnis. In de meeste gevallen zal de rechter partijen richting een minnelijke regeling willen leiden tijdens of kort na een zitting. Als een minnelijke regeling niet getroffen kan worden, volgt een vonnis.
- Een vonnis is gericht op het geven van een beslissing: de ene partij heeft gelijk, de nadere niet.
- Een bodemprocedure (zonder hoger beroep e.d.) kan lang duren (1-2 jaar is normaal, langer niet uitzonderlijk) en kan daardoor tot hoge juridische kosten leiden. Het financiële belang van de zaak moet dit wel kunnen dragen.
- In de rechtbank zitten juridische professionals. Technische deskundigheid ontbreekt doorgaans. Indien nodig kan de rechter een gerechtelijke deskundige om hulp vragen, maar dat kan wel tot vertraging leiden.
- Als je het niet eens bent met een oordeel van de rechter, kun je in hoger beroep.
- Rechtspraak is in beginsel openbaar en (bijna alle) vonnissen worden openbaar gepubliceerd (rechtspraak.nl). Dus als je op zoek bent naar een vertrouwelijke manier om een geschil te beslechten (als het bijvoorbeeld gaat over bedrijfsgeheime informatie of andersoortige gevoelige onderwerpen dan is overheidsrechtspraak minder geschikt.
| Indicaties voor | Indicaties tegen |
| U wilt een beslissing over het geschil (wie heeft gelijk?) | U wilt geen openbare procedure (de vuile was niet buiten hangen) |
| U wilt een grondige analyse van het geschil | Het geschil heeft een gering (financieel) belang |
| U wilt desnoods hoger beroep kunnen instellen als u ongelijk krijgt | U wilt relatief snel een diepgaand oordeel van technologische deskundigen |
Kenmerken van arbitrage
Arbitrage is een alternatief voor overheidsrechtspraak. Je gaat hier – net als bij de overheidsrechter – naar toe omdat je een knoop wilt laten doorhakken. De belangrijkste kenmerken zijn:
- De keuze voor arbitrage moet je overeenkomen met elkaar.
- Net als bij de overheidsrechter leidt een arbitrage in beginsel tot een beslissing (vonnis).
- De arbiters kun je zelf kiezen. Dit is doorgaans een combinatie van juridische en technische professionals. Bij technische vraagstukken kun je dus een panel samenstellen dat direct over de nodige technologische expertise beschikt. Dat bespoedigt de doorlooptijd.
- In verhouding met rechtspraak zijn de kosten aan de arbiters hoger. In tegenstelling tot rechters worden arbiters in beginsel per uur betaald. Daar staat tegenover dat de doorlooptijd vaak (veel) korter is en dat door de aanwezige expertise in het panel de zaak sneller tot de kern komt. Hierdoor zijn de kosten aan juridische bijstand over het algemeen lager.
- In beginsel is geen hoger beroep mogelijk, tenzij het arbitrage regelement daarin voorziet. Partijen hebben dus maar één kans om hun gelijk te halen.
- Arbitrage is doorgaans niet openbaar, tenzij je dit alsnog overeenkomt. Het vonnis komt in beginsel niet in de openbaarheid.
| Indicaties voor | Indicaties tegen |
| U wilt een beslissing (wie heeft gelijk?) | Geschil heeft een te gering (financieel) belang |
| U wilt direct een diepgaand oordeel door technologische deskundigen | U wilt graag bij verlies hoger beroep kunnen instellen |
| U wilt geheimhouding |
Kenmerken van mediation
Mediation is een vorm van geschilbeslechting door partijen zelf. Een onafhankelijke, deskundige mediator bemiddelt tussen partijen. Partijen onderhandelen over een oplossing voor hun geschil. Die oplossing wordt vastgelegd in een door partijen te ondertekenen vaststellingsovereenkomst. De belangrijkste kenmerken van mediation zijn:
- Mediation moet net als arbitrage overeengekomen worden.
- Mediation leidt niet tot een beslissing door een derde maar tot een afspraak tussen partijen.
- Dit maakt het mogelijk om door te gaan met elkaar, daar waar de overheidsrechter en arbitrage doorgaans worden gebruikt bij het geven van een beslissing bij het uit elkaar gaan van partijen (ontbinding, opzegging e.d.)
- Dit veronderstelt dat beide partijen belang hebben om met elkaar door te willen gaan. Mediation heeft weinig zin als een van partijen geen interesse heeft in een onderlinge oplossing.
- Mediation zal plaatsvinden onder strikte geheimhouding. Wat over en weer gezegd wordt mag niet gebruikt worden in een eventuele latere procedure (rechter of arbitrage), mochten partijen er niet uit kunnen komen. Partijen kunnen daardoor in het kader van het zoeken naar een oplossing alles zeggen of laten zien.
| Indicaties voor | Indicaties tegen |
| Partijen willen door met elkaar | Oordeel over geschil noodzakelijk (wie heeft gelijk?) |
| Partijen staan allebei open voor bemiddeling en onderhandeling | Partijen moeten open staan voor oplossing |
| Vertrouwelijkheid en geheimhouding | Sprake van principiële tegenstellingen van belangen |
| Partijen willen een door hen zelf bedachte en (daardoor) gedragen oplossing |
Tot slot
De voorgaande beschouwing is zeker niet volledig en vooral bedoeld om te laten zien dat er verschillende mogelijkheden zijn om tot een oplossing van een geschil te komen dan alleen maar de gang naar de rechter. Er zijn zelfs nog meer vormen van alternatieve geschilbeslechting waaraan gedacht kan worden, zoals bindend advies of deskundigenbericht of hybride vormen, maar een verkenning van die vormen gaat de reikwijdte van deze bijdrage te buiten. Elke vorm van geschilbeslechting heeft zijn eigen aandachtspunten. Niet elk geschil leent zich voor arbitrage o mediation. Hoewel het vooraf niet goed te voorspellen is wat de meest geschikte manier van geschilbeslechting zal zijn, is het wel goed om alle opties open te laten en bijvoorbeeld alvast in het contract af te spreken dat als voor arbitrage of mediation wordt gekozen dit zal gebeuren onder vooraf bepaalde reglementen zodat partijen weten waar ze aan toe zijn op het moment dat een geschil ontstaat en je daar niet ook discussie over krijgt.
Ernst-Jan van de Pas en Luuk Arends
Dit artikel is eerder gepubliceerd in ICT & Health
