Bij overlijden komen dan ook steeds meer vraagstukken kijken. U bezit waarschijnlijk digitaal materiaal van waarde. Wellicht wilt u (ooit) uw foto’s nalaten aan een familielid: maar kan diegene daar dan in Dropbox wel bij? En wanneer u overlijdt, wilt u dan nog wel een account op Facebook hebben? Of netwerkverzoeken op LinkedIn krijgen? En zo nee, kan iemand dan voor u die account verwijderen, of gaat dat automatisch? Goed om mee te beginnen is de juridische constatering dat al dit gebruik van social media betekent dat u een dienst afneemt. Logischerwijs eindigt deze als de afnemer van de dienst overlijdt. Maar gebeurt dit inderdaad automatisch en zo ja, wat zijn de gevolgen?
Online accounts en digitale nalatenschap
Over het algemeen kan in ieder geval de gebruiker van een account dat gebruiken en verwijderen. De eenvoudigste oplossing is dan ook een ander uw wachtwoord verstrekken, zodat die toegang kan krijgen wanneer u overlijdt. Dit is de meest pragmatische oplossing, behalve wanneer u één of meerdere accounts bezit waarbij u periodiek uw wachtwoord dient te wijzigen. Daarbij is het in het kader van de veiligheid ook niet aan te raden voor ieder account hetzelfde wachtwoord te gebruiken. Al met al kan dit dus een tijdrovende bezigheid worden. Een andere praktische oplossing daarbij is het gebruik van een password manager.
Om te vervolgen met hoe dit alles bijvoorbeeld door uw notaris kan worden gebruikt, schrijft mr. Van der Geld nog vrij recent voor wat betreft de afhandeling van uw nalatenschap en testament door de notaris:
“Digitale bezittingen behoren niet altijd tot de nalatenschap van de erflater. Dit hangt namelijk af van de wijze waarop de erflater toegang had tot de digitale bezittingen. De digitale bezittingen kunnen zijn opgeslagen op persoonlijke digitale toestellen, zoals een laptop, tablet, smartphone enzovoort, al dan niet via software die voor de opslag is gedownload. Daarnaast is het mogelijk dat de digitale bezittingen toegankelijk zijn via een account bij het bedrijf dat de webdienst aanbiedt; de data zijn dan opgeslagen op een server in de cloud.
De toegang tot de data wordt geregeld in de overeenkomst die tussen de aanbieder van de webdienst en de afnemer van die dienst wordt gesloten. In veel gevallen is in die (licentie)overeenkomst zelf dan wel in de algemene voorwaarden die op de dienst van toepassing zijn, niets geregeld over de toegang na overlijden van de licentieafnemer. In een aantal staten ni de Verenigde Staten is er wetgeving over de toegang na overlijden; in Nederland is er echter geen wetgeving op dit gebied.”
Welke opties bieden de bedrijven achter online diensten dan aan? Wij konden in ieder geval het volgende terugvinden.
De algemene servicevoorwaarden van Facebook staan naar de letter onze pragmatische oplossing niet toe. Artikel 4 lid 8 luidt: ‘Je deelt je wachtwoord niet met anderen […], je verleent niemand toegang tot je account en je doet niets wat de beveiliging van je account kan schaden.’ Onder de FAQ geeft Facebook wel aan dat je zelf je account kunt deactiveren of verwijderen. Dat biedt uiteraard geen soelaas bij overlijden.
De FAQ vermeldt onder ‘Wat gebeurt er met mijn account als ik kom te overlijden?’ de mogelijkheid om een account met herdenkingsstatus aan te vragen. Facebook biedt daarvoor een online formulier aan, waarin de naam en overlijdensdatum worden ingevuld en eventueel een overlijdensakte wordt meegestuurd. Gevolg hiervan is dat een ‘Ter nagedachtenis aan’- profiel ontstaat, waarin die tekst ook bij de naam van de overleden persoon te vinden is. Vanaf dit profiel worden geen verjaardagsherinneringen of potentiële vriend-meldingen meer verstuurd. Dit wordt vaak als pijnlijk ervaren door nabestaanden. Alle inhoud van het account blijft echter ongewijzigd, in theorie voor eeuwig, online beschikbaar.
Op 28 juli 2015 verscheen er een nieuwsbericht dat het (ook in Europa) mogelijk is voor Facebookgebruikers om een ‘digitale erfgenaam’ aan te wijzen. Die persoon kan hun account (beperkt) beheren nadat zij zijn overleden. De erfgenaam kan worden aangewezen via de beveiligingsinstellingen van Facebook. Daar kan inmiddels ook worden aangegeven dat gebruikers liever willen dat het gehele profiel verdwijnt nadat zij zijn overleden.
De algemene voorwaarden van Twitter geven aan dat zowel een familielid als een gemachtigde van de overledene het account kan laten verwijderen. Hier lijkt ‘digitaal overlijden’ dan ook mogelijk. Het is echter in tegenstelling tot de hiervoor genoemde ‘digitale erfgenaam’ niet mogelijk om het account van een overleden Twitter-gebruiker verder te beheren.
“In the event of the death of a Twitter user, we can work with a person authorized to act on the behalf of the estate or with a verified immediate family member of the deceased to have an account deactivated. To request the removal of a deceased user’s account, click here (http://www.dzw.gr/9ea92). After you submit your request, we will email you with instructions for providing more information, including information about the deceased, a copy of your ID, and a copy of the deceased’s death certificate.”
Twitter kent zichzelf daarbij de (uiteindelijke) vrijheid toe om te beoordelen welke inhoud op het profiel van een gebruiker blijft staan en welke inhoud moet of kan worden verwijderd. Deze beoordeling voert zij uit op verzoek van de nabestaanden.
“In order to respect the wishes of loved ones, Twitter will remove imagery of deceased individuals in certain circumstances. Immediate family members and other authorized individuals may request the removal of images or video of deceased individuals, from when critical injury occurs to the moments before or after death, by sending a request to Twitter Inc. via our privacy form. When reviewing such media removal requests, Twitter considers public interest factors such as the newsworthiness of the content and may not be able to honor every request.”
Ook Instagram staat naar de letter van haar algemene voorwaarden niet toe dat je de gegevens van je account aan iemand anders doorgeeft: “Je bent verantwoordelijk voor alle activiteiten die via jouw account plaatsvinden en je gaat ermee akkoord dat je je account, volgers, gebruikersnaam of rechten op je account niet verkoopt, overdraagt, in licentie geeft of afstaat aan anderen.”
Wanneer iemand die je kent is overleden en een account op Instagram heeft, kun je daarvan melding maken bij Instagram en verzoeken het account te verwijderen. Dat kan door gebruik te maken van dit formulier. Andere opties hebben wij bij Instagram op dit moment niet kunnen terugvinden.
Pinterest biedt de mogelijkheid om te melden dat een gebruiker is overleden. Per email kan worden verzocht het account van die gebruiker te deactiveren, zie deze link. Een andere optie hebben wij bij Pinterest niet kunnen vinden. Pinterest geeft aan om privacy-redenen niet de gegevens van het account aan familie of andere contacten van overledenen te kunnen verstrekken. De vraag is of dit juist is, ook als de notaris van de overledene contact zou opnemen met Pinterest.
Via de help-functie van LinkedIn is een formulier te vinden waar in principe iedereen kan aangeven dat een lid is overleden. Daarmee wordt het verzoek gedaan het profiel van de overledene te verwijderen.
Een andere optie zijn wij bij LinkedIn niet tegengekomen. Nu is dit wellicht bij uitstek het sociale medium waarop slechts wanneer iemand zelf connecties kan maken en zijn of haar netwerk daarmee kan ondersteunen, aanwezigheid gewenst is. Wij betwijfelen dan ook of een andere functie bij LinkedIn mogelijk gemaakt zal worden.
Yahoo
Yahoo is vrij duidelijk in haar algemene servicevoorwaarden over het feit dat een account bij hen slechts voor één persoon bestemd is en geeft aan dat die ‘gecanceld’ wordt op het moment van overlijden. Alle inhoud van het account wordt op dat moment verwijderd. Uiteraard moet iemand hiertoe wel besluiten om de overlijdensakte van een ander naar Yahoo te sturen, omdat het overlijden anders niet bekend zal zijn. Het opvragen van de gegevens uit of van het account wordt uitgesloten in de algemene voorwaarden van Yahoo.
“No Right of Survivorship and Non-Transferability. Your Yahoo account is non-transferable and any rights to your Yahoo ID or contents within your account will be cancelled upon your death. If we receive a copy of a death certificate, the relevant account may be cancelled and all its contents permanently deleted.”
Gmail/Google+
De gebruikers van Google hebben één account / kunnen één account aanmaken om van alle diensten van Google gebruik te maken. De voorwaarden van dat account zijn dan ook in principe op alle diensten van toepassing. Google biedt daarbij, evenals Facebook, de mogelijkheid aan te geven wat er moet gebeuren met een account bij overlijden. “Met Inactiviteitsvoorkeuren kunt u ons laten weten wie toegang tot uw gegevens moet hebben en of u uw account wilt laten verwijderen. Klik hier om Inactiviteitsvoorkeuren in te stellen voor uw account.”
Hoe Google omgaat met verzoeken van dierbaren en/of wettelijk vertegenwoordigers wanneer een gebruiker van de optie hierboven geen gebruik heeft gemaakt, laat zij geheel open:
“We realiseren ons echter ook dat veel mensen overlijden zonder duidelijke instructies achter te laten over hoe hun online accounts moeten worden beheerd. We kunnen samenwerken met naaste familieleden en vertegenwoordigers om online accounts in sommige gevallen te sluiten wanneer bekend is dat een gebruiker is overleden. In bepaalde omstandigheden kunnen we inhoud uit het account van een overleden gebruiker verstrekken. In al deze gevallen ligt onze hoofdverantwoordelijkheid bij het veilig en privé houden van de gegevens van onze gebruikers. Google kan geen wachtwoorden of andere methoden verstrekken waarmee iemand anders kan inloggen op het account van een gebruiker.
Voordat u begint, moet u zich realiseren dat het indienen van een verzoek of het leveren van de vereiste documentatie niet garandeert dat Google u kan helpen. Elke beslissing om een verzoek met betrekking tot een overleden gebruiker in te willigen, wordt pas na een zorgvuldige beoordeling genomen.”
Dropbox
Dropbox biedt de mogelijkheid grote hoeveelheden gegevens op te slaan om lokale ruimte te besparen. Het gevolg is dat met deze dienst veel persoonlijk materiaal – waaronder foto’s en video’s – wordt bewaard.
Voor de wettelijk aangewezen vertegenwoordiger van een overledene, zouden wij zeggen dat het mogelijk moet zijn om (ook) toegang te krijgen tot de bestanden die hij of zij online heeft bewaard met gebruik van Dropbox. Dropbox biedt daartoe hier haar hulp aan.
Dropbox vraagt daartoe (onder meer) een emailadres van de overledene en een ‘court order’ waaruit blijkt dat degene die contact opneemt gemachtigd is door de overledene. Dit laatste zal uiteraard in ieder land ter wereld verschillend geregeld zijn. De vraag is of het Nederlandse testament inderdaad in de door Dropbox bedoelde categorie valt.
Met update 11/03/16: een gerelateerd artikel is te vinden op de website van het NRC.
Heeft u hier zelf mee te maken gehad, of heeft u vragen over dit onderwerp? Neemt u dan zeker contact met ons op.
