Toepassingsbereik tuchtrecht voor accountants

Inleiding
Professionele beroepsbeoefenaars zoals artsen, notarissen, advocaten en accountants zijn onderworpen aan (wettelijk) tuchtrecht. In dit artikel sta ik stil bij de reikwijdte van de tuchtnormen die gelden voor accountants.

Aansprakelijkheid van accountants
Een accountant kan in verband met zijn handelen aansprakelijk zijn uit hoofde van het strafrecht, het civiele recht en/of het tuchtrecht. Strafrechtelijke aansprakelijkheid kan aan de orde zijn in het geval een accountant zich bijvoorbeeld schuldig maakt aan oplichting of fraude, waarbij er een vervolgingsmonopolie is van het openbaar ministerie. Civielrechtelijke aansprakelijkheid heeft betrekking op een schending van verplichtingen die een accountant heeft in relatie tot zijn opdrachtgever (wanprestatie) dan wel ten opzichte van een derde (onrechtmatig handelen) en kan een verplichting tot vergoeding van schade tot gevolg hebben.

Naast strafrechtelijke- en civielrechtelijke aansprakelijkheid kan een beroepsbeoefenaar ook uit hoofde van (een schending van) tuchtnormen aansprakelijk zijn voor zijn handelen. Die aansprakelijkheid betreft de accountant als (privé)persoon en ziet op zijn handelen als beroepsbeoefenaar. De doelstelling van het tuchtrecht is om een waarborg te bieden dat het accountantsberoep als zodanig op goede wijze wordt uitgeoefend.

Tuchtrecht voor accountants
In 2008 is de Wet tuchtrechtspraak accountants (Wtra) in werking getreden. Die wet bracht belangrijke wijzigingen met zich, waaronder de instelling van de Accountantskamer, welke kamer onderdeel vormt van (en in meerderheid bestaat uit leden van) de rechterlijke macht. De Accountanskamer is de rechter in eerste aanleg, hoger beroepsrechter is het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb). Voorafgaand aan de inwerkingtreding van de Wtra was de tuchtrechtspraak in handen van raden van tucht, die onderdeel vormden van de beroepsorganisatie en in meerderheid bestonden uit anderen dan leden van de rechterlijke macht (doorgaans accountants of personen deskundig op dat vakgebied). Het tuchtrecht is de laatste jaren (verder) gewijzigd door totstandkoming van en aanpassingen in de geldende wet- en regelgeving met betrekking tot (kort samengevat:) het accountantsberoep.

Op basis van het thans geldende raamwerk van tuchtrecht kan een ieder klagen over een gedraging van een accountant, ook wanneer die gedraging niet specifiek tegen die (potentiële) klager is gericht. Derden kunnen aldus een klacht indienen, bijvoorbeeld omdat zij vertrouwen hebben ontleend aan een door een accountant gecontroleerde jaarrekening, maar ook de beroepsorganisatie (NBA) heeft dat recht (en maakt daar ook gebruik van).

Reikwijdte tuchtnormen accountants
De reikwijdte van de tuchtnormen is voor verschillende groepen van beroepsbeoefenaars verschillend. Met de ‘reikwijdte’ van een tuchtnorm wordt bedoeld aan te geven over welke gedraging kan worden geklaagd. Zo worden notarissen en advocaten geacht ‘enkel’ tuchtrechtelijke aansprakelijk te zijn voor beroepsmatig verrichte gedragingen. Voor accountants is dat anders; ook gedragingen buiten het accountantsberoep kunnen tuchtrechtelijk verwijtbaar zijn. Dat kan aan de orde zijn bij gedragingen die van invloed zijn op de uitoefening van het beroep. Recent oordeelden de Accountantskamer en het CBb (ECLI:NL:TACAKN:2015:81 en ECLI:NL:CBB:2017:84) dat een registeraccountant die (naar eigen zeggen) buiten de uitoefening van zijn beroep als bestuurslid en penningmeester van een CV exploitatieverslagen heeft opgesteld ter zake tuchtrechtelijk verwijtbaar kan hebben gehandeld. Uitgangspunt voor de beoordeling is dat de accountant geacht wordt zijn vakbekwaamheid als accountant te hebben aangewend voor het opstellen van die exploitatieverslagen en aldus onder de tuchtnormen voor accountants valt.