Turboliquidatie is kort gezegd een regeling waarbij rechtspersonen betrekkelijk snel en eenvoudig kunnen worden beëindigd. In deze bijdrage gaan Tara Hermsen en Mike van de Graaf in op de voorgestelde wijzigingen onder het voorontwerp van de Tijdelijke wet transparantie turboliquidatie. De voorgestelde regeling beoogt de positie van schuldeisers beter te beschermen, meer transparantie in het proces van de turboliquidatie in te bouwen en ook toegankelijker te maken voor ondernemers die op termijn een turboliquidatie overwegen door te voeren, bijvoorbeeld als gevolg van de nadelige, economische effecten van het COVID-19 virus op de bedrijfsactiviteiten.
Turboliquidatie
Voor de ontbinding van een rechtspersoon is een ontbindingsbesluit van de algemene vergadering vereist. Na ontbinding volgt vereffening van de rechtspersoon ter voldoening van de schuldeisers. Blijken er echter geen baten aanwezig te zijn ten tijde van de ontbinding, dan vindt er geen vereffening plaats en houdt de rechtspersoon direct na het nemen van het ontbindingsbesluit op te bestaan. Dit noemt men in de praktijk ook wel turboliquidatie. Na het genomen ontbindingsbesluit hoeft het bestuur slechts bij het handelsregister van de Kamer van Koophandel om opheffing en uitschrijving van de rechtspersoon te verzoeken. Vooralsnog bestaat er onder de huidige wet- en regelgeving geen enkele verplichting om schuldeisers vooraf (of achteraf) over de turboliquidatie te informeren.
De huidige turboliquidatie-regeling laat onverlet dat de rechtspersoon zonder baten, maar met één of meerdere, al dan niet omvangrijke, schulden, op betrekkelijk eenvoudige wijze kan ophouden te bestaan. Om die reden zijn in het verleden meermaals zorgen geuit over de situatie waarin een rechtspersoon door middel van turboliquidatie is opgehouden te bestaan met achterlating van één of meer onbetaald gelaten schuldeisers. De regeling zou zich te eenvoudig lenen voor misbruik, zo is een veelgehoorde kreet in de praktijk. Zo zouden kwaadwillende bestuurders het ertoe kunnen laten leiden dat er baten ontbreken op het moment van ontbinding, bijvoorbeeld door baten te ontvreemden of weg te sluizen naar het buitenland, om zo te bewerkstelligen dat de rechtspersoon kan ophouden te bestaan zónder daar enige verantwoording over te hoeven afleggen. Schuldeisers worden hierdoor geconfronteerd met een schuldenaar die niet meer bestaat en beschikken bovendien veelal over onvoldoende financiële informatie om juridische stappen te kunnen overwegen en te ondernemen jegens hun (voormalig) schuldenaar, bijvoorbeeld via een directe aansprakelijkstelling van de (voormalig) bestuurder of het indienen van een verzoek tot heropening van de vereffening.
Het Voorontwerp
Blijkens de ontwerp memorie van toelichting bij het voorontwerp van de Tijdelijke wet transparantie turboliquidatie (het Voorontwerp) is de verwachting dat een aanzienlijk aantal ondernemers, mede als gevolg van de economische gevolgen van het COVID-19 virus op de bedrijfsactiviteiten, overwegen om te stoppen met hun bedrijf en daarvoor gebruik zullen gaan maken van de turboliquidatie. De verwachte toename van het gebruik van de ontbinding zonder baten op korte termijn draagt, aldus de toelichting, tevens een toename van het risico in zich van misbruik van deze regeling in het geval de rechtspersoon ophoudt te bestaan met achterlating van schulden. Dit alles is uiteindelijk reden geweest voor de vormgeving van een aantal tijdelijk voorgestelde maatregelen, een en ander zoals opgenomen in het Voorontwerp. Deze maatregelen beogen de transparantie van turboliquidatie te vergroten, de rechtsbescherming van schuldeisers te verbeteren en oneigenlijk gebruik van de turboliquidatie tegen te gaan.
Maatregelen
Het Voorontwerp omvat twee maatregelen. Enerzijds een verplichting voor het bestuur om financiële verantwoording af te leggen en anderzijds de mogelijkheid om bestuurders dan wel degene die het beleid van de rechtspersoon heeft bepaald of mede heeft bepaald een bestuursverbod op te leggen. Wij gaan hier nader op in.
Financiële verantwoording
Het Voorontwerp bevat een verplichting voor het bestuur om financiële verantwoording af te leggen over de ontbinding van de rechtspersoon en de eventuele voorafgaande feitelijke vereffening door middel van het deponeren bij het handelsregister van de Kamer van Koophandel van de volgende stukken:
- een (slot) balans en een staat van baten en lasten over het boekjaar waarin de rechtspersoon is ontbonden;
- een schriftelijke toelichting waaruit de oorzaak blijkt van het ontbreken van baten en het bestaan van eventuele schulden;
- een slotuitdelingslijst voor zover met de resterende baten schulden zijn voldaan; en
- de nog niet gepubliceerde jaarrekeningen over eerdere boekjaren.
Deze deponeringsplicht geldt ongeacht of de beëindigde rechtspersoon schulden achterlaat of niet. Na deponering van de hiervoor genoemde stukken dient het bestuur eventuele schuldeisers van die deponering onverwijld op de hoogte te brengen. Schuldeisers die menen dat misbruik wordt gemaakt van de turboliquidatie, kunnen hier dan vervolgens tegen opkomen. Aan de hand van de financiële informatie kunnen schuldeisers beoordelen wat en waar de eventuele baten zijn (gebleven), of er ook andere schuldeisers zijn en of het wellicht zinvol is om verdere rechtsmaatregelen te (doen) treffen. Bovendien wordt het niet naleven van de deponeringsverplichting strafbaar gesteld in de Wet op de economische delicten.
Bestuursverbod
Het Voorontwerp creëert eveneens de mogelijkheid om bestuurders dan wel degene die het beleid van de rechtspersoon heeft bepaald of mede heeft bepaald een civielrechtelijk bestuursverbod op te (doen) leggen indien gebruik is gemaakt van turboliquidatie met achterlating van schulden en zij:
- niet aan de voorgestelde deponeringsverplichting hebben voldaan; of
- in aanloop naar de ontbinding doelbewust handelingen hebben verricht of nagelaten waardoor één of meer schuldeisers aanmerkelijk zijn benadeeld; of
- in de voorgaande twee jaar ten minste driemaal eerder betrokken zijn geweest bij een turboliquidatie met achterlating van schulden, tenzij hen daarvan geen persoonlijk verwijt kan worden gemaakt.
Het voorgestelde bestuursverbod kan voor maximaal vijf jaar worden opgelegd en zal een beletsel vormen voor de uitoefening van een functie als bestuurder of commissaris bij andere rechtspersonen. Een benoeming tot bestuurder of commissaris in weerwil van het verbod is namelijk nietig, dat wil zeggen dat de benoeming als zodanig nooit heeft plaatsgevonden.
Tijdelijke regeling
De voorgestelde maatregelen zijn tijdelijk van aard en gelden in principe voor de duur van twee jaar. De reden hiervoor is dat het Voorontwerp tot stand is gekomen als onderdeel van een steun- en herstelpakket in het kader van de COVID-19 pandemie. Blijkens de toelichting is het de verwachting dat er na twee jaar geen sprake meer zal zijn van directe economische gevolgen van de uitbraak van het COVID-19 virus en om die reden zouden de maatregelen in het Voorontwerp een tijdelijk karakter moeten hebben. Het Voorontwerp biedt overigens wel de mogelijkheid om de toepasselijkheid van de voorgestelde regeling te verlengen na afloop van de periode van twee jaar, indien en voor zover het wenselijk is om de maatregelen structureel in te voeren.
Het is op het moment van schrijven van deze bijdrage nog onduidelijk wanneer het wetsvoorstel wordt ingediend bij en wordt behandeld door de Tweede Kamer der Staten-Generaal.
Mocht u vragen hebben over turboliquidatie of de Tijdelijke wet transparantie turboliquidatie, neemt u dan gerust contact met Tara Hermsen en/of Mike van de Graaf op.
