De reacties ("comments") die werden geplaatst hielden onder meer dreigementen in aan het adres van grootaandeelhouder L. van een scheepvaartbedrijf. Deze aandeelhouder eiste dat de comments zouden worden verwijderd, en eiste een schadevergoeding van Delfi.
Comments
Het ging hier om automatisch geuploade comments die veelal onder een pseudoniem werden geplaatst, en niet vooraf zijn gemodereerd. Defi hanteert een notice-and-take-down systeem en Rules of Comments, waarin staat dat het niet toegelaten is om lasterlijk of bedreigend commentaar te plaatsen.
In dit specifieke geval ging het om comments of reacties met "personal threats and offensive language". Zes weken nadat de comments geplaatst zijn, zijn deze zijn verwijderd. Dit gebeurde naar aanleiding van een sommatie van de advocaat van L. L. kreeg in de nationale procedure in Estland 320 euro schadevergoeding toegewezen.
Juridisch kader
Het EHRM haalt om te beginnen een aantal bepalingen aan over de bescherming van eer en goede naam en laster uit de nationale wetgeving van Estland, waarna het enkele internationale documenten bespreekt, zoals de 'Declaration on freedom of communication on the Internet' en de 'Recommendation to member States on measures to promote the public service value of the Internet' alsmede de 'Guide to human rights for Internet users'. De Europese E-commerce Richtlijn, waarin de aansprakelijkheid voor onder meer hosting providers is geregeld, komt daarna aan de orde. Tevens bespreek het EHRM de rechtspraak van het Hof van Justitie EU over de aansprakelijkheid van tussenpersonen.
Het Hof begint het oordeel over deze zaak met het statement dat user-generated uitingen op internet een nieuwe manier zijn om ruimte te geven aan vrijheid van meningsuiting. Anderzijds stelt het Hof vast dat diffamerende en onrechtmatige uitingen, zoals hate-speech en oproeping tot geweld, in seconden geplaatst kan worden, wijdverspreid kunnen worden en hardnekkig kunnen zijn. Het EHRM is zich tevens bewust van de afwijkende rol die Internet nieuws portals hebben tegenover traditionele media en pure online bulletin board diensten:
the Court considers that the case concerns the "duties and responsibilities" of Internet news portals, under Article 10 § 2 of the Convention, when they provide for economic purposes a platform for user-generated comments on previously published content and some users – whether identified or anonymous – engage in clearly unlawful speech, which infringes the personality rights of others and amounts to hate speech and incitement to violence against them. The Court emphasises that the present case relates to a large professionally managed Internet news portal run on a commercial basis which published news articles of its own and invited its readers to comment on them
Het EHRM zoomt daarna in op het feit dat het hier gaat om de grootste Estlandse portal waarop comments zijn geplaatst inhoudende "hate speech and speech that directly advocated acts of violence". Het oordeelt:
although various approaches are possible in legislation to take account of the nature of new media, the Court is satisfied on the facts of this case that the provisions of the Constitution, the Civil Code (General Principles) Act and the Obligations Act, along with the relevant case-law, made it foreseeable that a media publisher running an Internet news portal for an economic purpose could, in principle, be held liable under domestic law for the uploading of clearly unlawful comments, of the type at issue in the present case, on its news portal.
129. The Court accordingly finds that, as a professional publisher, the applicant company should have been familiar with the legislation and case-law, and could also have sought legal advice. The Court observes in this context that the Delfi news portal is one of the largest in Estonia. Public concern had already been expressed before the publication of the comments in the present case and the Minister of Justice had noted that victims of insults could bring a suit against Delfi and claim damages (see paragraph 15 above). Thus, the Court considers that the applicant company was in a position to assess the risks related to its activities and that it must have been able to foresee, to a reasonable degree, the consequences which these could entail. It therefore concludes that the interference in issue was "prescribed by law" within the meaning of the second paragraph of Article 10 of the Convention.
Vrijheid van meningsuiting?
Het Hof stelt vast dat de meeste comments leidden tot 'hate speech' of opriepen tot geweld. De kernvraag is echter niet zozeer of deze uitingen op zichzelf beschermd zijn door de vrijheid van meningsuiting, maar of de website waarop ze geplaatst zijn aansprakelijkelijk kan worden gehouden voor deze comments, geplaatst door derden, of dat die aansprakelijkheid tezeer ingrijpt in de vrijheid van meningsuiting van de site.
De volgende factoren acht het EHRM van belang: de context van de comments, de aansprakelijkheid van degene die de comments hebben geplaatst naast die van de website, de maatregelen die de website heeft genomen om de diffamerende comments te voorkomen of verwijderen, en de gevolgen voor de website van een aansprakelijkstelling.
Context van de comments
Het EHRM oordeelt dat het artikel op de website van Delfi een uitgebalanceerd verhaal is. Echter, het gaat om de comments daaronder, en het economisch belang dat de website heeft bij het aantal bezoekers en bij de geplaatste comments (advertising revenues). Deze worden voorts bezien in het licht van de Rules of Comment, en het feit dat de comments niet meer konden worden aangepast of gedelete. Alleen de website kon deze verwijderen, waardoor het vergaande controle heeft over de comments. De rol van Delfi in het openbaar maken van de comments op haar website gaat dus verder dan die van een passieve, puur technische service provider.
Aansprakelijkheid 'posters' vs .die van Delfi
L. had in casu de keus om de posters aan te spreken, maar ook Delfi. Het Hof acht daarbij het volgende relevant:
The Court considers that the uncertain effectiveness of measures allowing the identity of the authors of the comments to be established, coupled with the lack of instruments put in place by the applicant company for the same purpose with a view to making it possible for a victim of hate speech to effectively bring a claim against the authors of the comments, are factors that support a finding that the Supreme Court based its judgment on relevant and sufficient grounds. The Court also refers, in this context, to the [Krone Verlag] judgment, where it found that shifting the risk of the defamed person obtaining redress in defamation proceedings to the media company, which was usually in a better financial position than the defamer, was not as such a disproportionate interference with the media company’s right to freedom of expression
Kortom, Delfi maakt het mogelijk voor gebruikers om zich anoniem te registreren, en het instrumentarium om de posters te identificeren ontbrak. Het is dus niet realistisch dat L. de posters zelf eenvoudig zou kunnen aanspreken.
Maatregelen van de website
Delfi heeft voorts onvoldoende efficiënte maatregelen genomen om te voorkomen dat de diffamerende comments zouden worden geplaatst of verwijderd, aldus het Hof. Er is weliswaar een disclaimer en notice-and-take-down systeem, maar die worden onvoldoende geacht. De evident onrechtmatige comments stonden ook 6 weken online. Zonder dat de vrijheid van meningsuiting van Internet nieuws portals geschonden wordt, mag volgens het EHRM worden aangenomen dat indien zij geen maatregelen nemen om duidelijk onrechtmatige comments onverwijld te verwijderen, zij daarvoor aansprakelijk zijn, zelfs zonder dat ze gewaarschuwd zijn door het slachtoffer of een andere derde.
Gevolgen voor de nieuwssite
De (negatieve) gevolgen voor het aansprakelijk houden van Delfi worden voorts gering geacht. De 320 euro boete is niet disproportioneel voor een van de grootste internet portals in Estland. Ook is haar populariteit niet afgenomen, sterker nog, juist toegenomen. Geregistreerde comments zijn nu ook mogelijk, maar anonieme comments overheersen nog op de site:
Anonymous comments – now existing alongside the possibility of posting registered comments, which are displayed to readers first – are still predominant and the applicant company has set up a team of moderators carrying out follow-up moderation of comments posted on the portal (see paragraphs 32 and 83 above). In these circumstances, the Court cannot conclude that the interference with the applicant company’s freedom of expression was disproportionate on that account either.
Conclusie: aansprakelijkheid website
Deze uitspraak laat aldus geen onduidelijkheid bestaan over de vraag of websites aansprakelijk kunnen worden gehouden voor comments van hun bezoekers. Het antwoord is ja. Op basis van de concrete beoordeling van de bovengenoemde aspecten, wordt Delfi als nieuwssite immers aansprakelijk gehouden voor de comments geplaatst op haar site door derden. In casu zijn de comments zelf reeds als onrechtmatig bestempeld, omdat ze zeer ver gaan (het EHRM noemt deze comments, bestaande uit hatespeech en aanzettend tot geweld, extreem). Dat was ook geen punt van discussie. Het commerciële doel van de website is eveneens van belang; het gaat om een professioneel beheerde commerciële nieuwsportal. Daarnaast geldt dat de onrechtmatige comments niet onverwijld zijn verwijderd, althans de maatregelen daartoe niet ontoereikend zijn (geweest). Voorts geldt dat het aanspreken van de posters praktisch gesproken zeer lastig is, omdat Delfi geen realistisch vooruitzicht heeft gesteld om de auteurs van de comments aansprakelijk te stellen. Ten slotte zijn de aan de nieuwssite opgelegde sacties gematigd.
Kortom, websites die comments toelaten dienen zich er terdege van bewust te zijn dat zij, onder dezelfde of vergelijkbare omstandigheden als in de Delfi-zaak, aansprakelijk kunnen worden gehouden voor comments van derden op hun site. Zij zullen telkens het volgende voor ogen moeten houden: wat is de aard van de comments? Op welke wijze wordt de site beheerd? Welke maatregelen tot verwijdering van de comments zijn genomen? Is er een reële mogelijkheid tot aansprakelijkstelling van de posters? En welke gevolgen heeft de aansprakelijkheid van de website?
Joost Becker, advocaat internetrecht
