De bitcoin en soortgelijke virtuele valuta’s duiken tegenwoordig steeds vaker op in het dagelijkse leven. Zo is het bijvoorbeeld in toenemende mate mogelijk om in een winkel met bitcoins te betalen en schieten er steeds meer bitcoin wisselkantoren uit de grond.
De enorme waardestijging die de bitcoin de afgelopen jaren heeft meegemaakt en de volgens sommigen ongekende toepassingsmogelijkheden van de onderliggende technologie, de ‘blockchain’, zorgen er voor dat er steeds meer interesse ontstaat voor deze technologie. Vanwege de toenemende interesse zal de impact van de blockchaintechnologie naar verwachting alleen maar groter worden. In deze meerdelige reeks zal daarom nader worden ingegaan op zowel juridische als een aantal niet-juridische aspecten van verschillende toepassingen van de blockchaintechnologie. Dit eerste deel van een reeks artikelen zal als een algemene inleiding ten aanzien van de blockchaintechnologie fungeren. Hierbij zal worden stilgestaan bij de kracht van de blockchaintechnologie en hoe deze technologie nu al wordt toegepast. In de hierop volgende delen zal telkens een bepaalde toepassing van de blockchaintechnologie centraal staan, waarbij een korte samenvatting van de huidige stand van zaken in de literatuur en de jurisprudentie zal worden gegeven en tevens een aantal handvatten zullen worden geformuleerd voor de ‘early adopters’.
Wat is een blockchain
Een blockchain is simpel gezegd niets meer dan een online register. Het is een decentrale database waaraan enkel nieuwe ‘blokjes’ informatie kunnen worden toegevoegd. Doordat de database decentraal is opgeslagen op duizenden servers over de wereld, blijft de informatie veilig opgeslagen en is het systeem fraudebestendig. Elke wijziging van de blockchain wordt namelijk door alle servers, ook wel ‘nodes’ genoemd, afzonderlijk gecontroleerd op fouten. Zodra de nodes een transactie goedkeuren kan een blokje aan de blockchain worden toegevoegd. Door deze continue controle en automatisering is de blockchain een efficiënte en veilige methode om waarde over te dragen.
Waarom gebruik maken van blockchaintechnologie
De blockchain wekt in veel sectoren belangstelling. Sommige voorspellen zelfs dat de blockchain een vergelijkbare impact zal hebben als de opkomst van het internet. Eén van de belangrijkste adviseurs van de Engelse regering verwoorde het, vrij vertaald, als volgt: “we zijn mogelijk getuigen van een potentiële explosie van creativiteit die een geweldige innovatie teweeg kan brengen. Deze technologie kan ertoe leiden dat we een nieuwe maat van vertrouwen ontwikkelen voor verschillende diensten, welke financiële markten, toevoerketens, B2B/B2C dienstverlening en openbare registers zichtbaar zullen hervormen.”[1] Dit klinkt natuurlijk indrukwekkend, maar is de blockchain ook zo indrukwekkend, aangezien de blockchain afgezien van de bitcoin nog niet op grote schaal wordt gebruikt.
In ons dagelijkse leven komen we regelmatig in aanraking met databases waarin transacties en eigendomsrechten worden opgeslagen. Zo houdt de bank bij aan wie er geld wordt overgemaakt, legt de RDW vast van wie een auto is en wordt in het kadaster geregistreerd wie eigenaar is van een pand en of er een hypotheek rust op dat pand. Het revolutionaire van de bitcoin is dat op elk moment eenvoudig kan worden vastgesteld wie eigenaar van een bitcoin is, aangezien alle gegevens decentraal en voor iedere gebruiker van de blockchain toegankelijk worden opgeslagen. Het eenvoudig kunnen vaststellen van een eigendomsrecht, biedt echter ook mogelijkheden buiten de wereld van cryptovaluta.
Een Nederlands voorbeeld waarbij gebruik wordt gemaakt van de blockchaintechnologie is het initiatief van ABN Amro en De Nederlandsche Bank om informatie rondom commercieel vastgoed vast te leggen op de blockchain. Het gaat hierbij onder meer om het vastleggen van huurcontracten, taxatierapporten en notariële akten. Deze stukken worden - nadat bankmedewerkers de geldigheid hebben vastgesteld - opgenomen in de blockchain. Doordat de geldigheid van de documenten die op de blockchain staan niet ter discussie staat, kunnen andere deelnemers van het netwerk de opgenomen documentatie gebruiken voor de verificatie van overlegde documenten, bijvoorbeeld in het kader van de financiering van vastgoed. Aangezien de deelnemers op de geldigheid van de documenten in de blockchain mogen vertrouwen is het eenvoudiger om de door de klant overlegde stukken te controleren en wordt de kans op fraude verkleind.
Het initiatief van het Duitse bedrijf Sonnen en netbeheerder TenneT om de blockchain te gebruiken om hernieuwbare energie, zoals zonne-energie, te distribueren is een ander voorbeeld van de veelzijdigheid van de blockchain. Het is de bedoeling van partijen om de energievoorziening in de toekomst te laten bestaan uit miljoenen decentrale energiebronnen in de vorm van batterijen bij de consument thuis die door zonne- en/of windenergie worden opgeladen. De blockchain dient er vervolgens voor te zorgen dat gelijktijdige massale uitwisseling van energie mogelijk wordt, met gevolg dat minder energieverspilling plaatsvindt en minder traditioneel opgewekte energie noodzakelijk is.
Samenvattend heeft de blockchaintechnologie het potentieel om: registratie en validatie te vergemakkelijken; kopieën te elimineren; kosten te besparen; transacties te authentiseren; gegevens duurzaam vast te leggen; transacties zonder tussenpersoon mogelijk te maken; zelfuitvoerende contracten te realiseren, transactietijden te verkorten en meer automatisering mogelijk te maken.
Uit het voorgaande blijkt dat de blockchaintechnologie veel verschillende toepassingsmogelijkheden kent. In hoeverre het echter “een potentiële explosie van creativiteit [en] innovatie” teweeg zal brengen die de wereld op een vergelijkbare wijze zal veranderen als het internet zal de tijd uitwijzen.
Het ontdekken van de vele verschillende mogelijkheden die de blockchaintechnologie biedt is precies het doel van het Enterprise Ethereum Alliance (EEA) netwerk, waarvan naast ING en Rabobank ook andere grote internationale (technologie)bedrijven, startups en universiteiten onderdeel uitmaken. Het samenwerkingsverband maakt gebruik van de Ethereum blockchain. Ethereum is geen cryptovaluta, zoals de bitcoin, maar een makkelijk programmeerbare blockchain. Ethereum beschikt over zijn eigen, eenvoudig te leren programmeertaal. Hierdoor is het relatief simpel om ingewikkelde programma’s op de blockchain te zetten. Doordat gebruikers (ingewikkelde) programma’s op de blockchain kunnen zetten, wordt het mogelijk om ingewikkelde transacties automatisch uit te laten voeren. Transacties die automatisch worden uitgevoerd worden in de literatuur ook wel aangemerkt als “smart contracts”. Dergelijke smart contract kunnen voor kosten vermindering zorgen, transacties sneller laten verlopen en toevoerketens efficiënter laten functioneren als gevolg van de automatisering van de bedrijfsvoering. Dit is dan ook precies de reden waarom bovenstaande bedrijven geïnteresseerd zijn in deze technologie. In deel III van deze reeks zullen smart contracts uitgebreider aan bod komen. Aangezien Etereum tevens de achterliggende structuur is van verschillende cryptovaluta’s en er een enorme ‘hype’ is ontstaan rondom de bitcoin, zal in deel II van deze reeks eerst uitvoerig worden ingegaan op de (juridische) aspecten van cryptovaluta, zoals de bitcoin.
Indien u vragen heeft naar aanleiding van dit artikel, neem dan contact op met Jeroen Lubbers.
[1] UK Government Chief Scientific Adviser, Government Office for Science, Distributed Ledger Technology: Beyond Blockchain, 2016, p. 4.
Dit artikel is oorspronkelijk geschreven door Sierd Spithoven.